Operatieassistent Claudia over het kletspraatje met patiënten: ‘Als je dingen zegt zonder nadenken kán het flink mis gaan’

‘Goedemorgen!’ Hoe normaal klinkt zo’n begroeting? Tot je op de operatiekamer begint te werken, dan denk je ineens: ‘Shit, zo’n goede morgen is het niet voor deze dame, die komt voor haar borstamputatie...’ Ineens ging ik overal diep over nadenken. Ik kwam niet uit de zorg, dus alles was nieuw. In de dierenartsenpraktijk maakte ik zeker ellende en verdriet mee, toch anders.

(Klein)kinderen

Hoe praat je tegen zo’n patiënt? Ik keek het af bij mijn collega’s en probeerde hen te imiteren om ‘de juiste toon’ te pakken te krijgen. Voorafgaand aan de ingreep zijn patiënten vaak zenuwachtig en ik hoorde collega’s over thuissituaties praten, dus begon ik ook met: ‘Heeft u kinderen?’ Veel tranen… Mevrouw had graag kinderen gewild, maar het was nooit gelukt. Euh, dikke streep door die vraag. Hetzelfde overkwam me – bij een andere patiënt – door naar kleinkinderen te vragen. Die waren er wel, maar mevrouw mocht ze niet zien. Oeps.

Beroep dan?

Over werk praten leek me veiliger… Jammer, patiënt medisch afgekeurd en daar verdrietig over, of kersvers ontslagen. Ik leek het vermogen te hebben om precies datgene te vragen waar de pijn zat. Ook een kunst op zich… Een collega redde me met zijn standaardvraag: ‘Wat doet u in het dagelijks leven?’ Elke keer hoorde ik de patiënt als antwoord vol verve over diens passie praten. Tegenwoordig is dat dus mijn ‘opening’, gaat nooit fout. Pfiew, check. Normale gesprekken (voor zover de patiënt er behoefte aan heeft) lukken me nu.

Partner dekt de lading niet

Bij een sectio mag er altijd iemand aanwezig zijn. ‘Vroeger’ kwam je er praktisch altijd mee weg om te vragen of de partner naar OK kon komen. Partner klinkt toch ‘gender-neutraal’ denk je dan… Man, vrouw, vriend, vriendin… Alles is ermee gedekt. Blijkt de vader een mishandelende bullebak te zijn, met een contactverbod. Echt, je staat er versteld van hoeveel je in korte tijd van sommige mensen te weten kan komen. Ze lichten met een gerust hart hun hele doopceel tegenover ons, wij hebben immers beroepsgeheim.

Alternatieve vertegenwoordiger

Eén keer bleek de man van de bevallende vrouw tijdens haar zwangerschap overleden te zijn. Gelukkig worden we van dat soort situaties meestal van te voren op de hoogte gesteld en kan je daar geen flater slaan. Met regelmaat komt er – om dit soort en véle andere redenen – een oma in spé mee naar OK, of de buurvrouw, een zus, broer of wie dan ook.

Hand geven

In de huidige tijd (post-corona) is het geen gemeengoed meer, maar op de OK hou ik toch bij zenuwachtige patiënten met liefde de hand vast voor ze onder narcose gaan. Met handschoenen nu, dat wel. Dit geeft zoveel steun, ook bij mensen die liever niet praten. Na een aantal jaar werkervaring is mijn radar best goed afgesteld. De ene patiënt wil kletsen ter afleiding, de ander is zo in zichzelf gekeerd dat ze liever daar – in hun eigen bubbel – blijven.

Flater-mogelijkheden

Toch kan je ook met die hand de mist in gaan… Bij moslimpatiënten, die er geen prijs op stellen. Of, voor je eigen ‘veiligheid’, bij dames in barensnood die voor een (spoed)sectio komen. Ik leerde al snel dat het onverstandig is om je hele hand te geven bij het wegpuffen van een wee. Die wordt hartgrondig fijngeknepen. Twee vingers in zo’n klemmende greep stoppen is net zo effectief en beduidend minder pijnlijk.

Gewoontes

Inmiddels heb ik – net als mijn collega’s – een heel repertoire aan standaard zinnetjes. ‘Een goed herstel gewenst’ is verreweg mijn favoriet, boven ‘beterschap’, want mensen zijn niet ziek nadat wij een heupprothese hebben geïmplanteerd. Een collega zegt: ‘Zet hem op’ in die gevallen, vind ik ook een leuke, want de revalidatie is een flinke kluif… Je voorkomt er ook mee dat je iemand beterschap wenst die misschien niet lang meer te gaan heeft. Ja, zo simpel is het allemaal niet op OK. Als je dingen zegt zonder nadenken kán het flink mis gaan.

‘Stapt u zelf over?’

Is iets wat we ongeveer dagelijks vragen. Tegenover negenennegentig van de honderd patiënt is dat prima, maar bij iemand met MS (ik noem maar iets) is zoiets soms onmogelijk, zonder dat er ook maar iets te zien hoeft te zijn. Au, pijnlijk moment. Veelal voor de zorgverleners, maar sommige patiënten raken flink van slag.

Nonchalant

Niet allemaal, je hebt ook gekke bikkels. Zoals veel van jullie inmiddels weten, heeft mijn partner een lage dwarslaesie. Hij maakte mee dat een zorgverlener na zijn operatie zei: ‘Ik hoop dat u snel weer op de been bent.’ ‘Ja’, lachte hij oprecht. ‘Dat hoop ik ook, maar ik geef het niet veel kans.’ Ik stel me voor hoe die persoon zich tegen het voorhoofd sloeg en afdroop met een blos die door het mondmasker heen te zien moest zijn.