Claudia over ‘populaire’ ingrepen op de OK: ‘Hoe vervelender voor de patiënt, hoe leuker voor ons’

In een eerder blog verwees ik al naar ingrepen waarbij alle operatieassistenten graag aan tafel willen. De ene keer om te assisteren, bij andere ingrepen juist liever om te instrumenteren. Grof gezegd geldt de volgende stelregel: Hoe vervelender voor de patiënt, hoe leuker voor ons…

Borstkanker uitgezonderd

Hoewel dat niet altijd opgaat. Borstkankeroperaties zijn bijvoorbeeld bij uitstek verschrikkelijke ingrepen om te moeten ondergaan. Naast het slopende ziekteverloop is een dergelijke ingreep bijzonder mutilerend. Nou, voor ons is er ook weinig aan om ‘mamma-ingrepen’ te doen. Waar hangt het dan vanaf, of een ingreep leuk is voor de operatieassistent of niet?

1. Ingewikkeld en onvoorspelbaar

Met stip op één: ingrepen met veel instrumentarium, of een ingewikkeld operatieverloop, of allebei. Zodat je moet meekijken, improviseren, in je hoofd van te voren alle stapjes langs kan gaan. Handelen naar bevinden is het tofste wat er is als je het mij vraagt.

Voorbeeld

Een spoed-laparotomie (een open-buikoperatie om een verstopping door obstructie of iets dergelijks op te lossen) bijvoorbeeld. ‘Als er A gebeurt, wat doe ik dan, als er B gebeurt, waarop kan ik dan anticiperen om het operatieverloop te bespoedigen (of niet te vertragen)? Zou dokter X juist liever deze pincet hebben of die andere? Wat doe ik als er iets onsteriel raakt, hebben we dan vervangend materiaal op de plank, is die ene specifieke set wel steriel? Hebben we alle disposables op de kamer?’

Statische belasting

In ons hoofd razen soms wel tien mogelijkheden tegelijk rond. Dát is leuk, veel leuker dan de hele ingreep ‘aan de haken staan’, wat zoveel wil zeggen als: wondhaken vasthouden en spreiden, tillen of duwen tot je een ons weegt. Statische belasting noemen ze dat. Funest voor nek en schouders, kan ik je vertellen. Vandaar de impopulariteit van borstingrepen; er is slechts beperkt instrumentarium voor nodig en als assisterende sta je eeuwen in dezelfde houding.

2. Zeldzaamheid

Daarbij komen mamma-ingrepen vaak voor, net als bijvoorbeeld een lap chol (galblaas verwijderen), liesbreuken opheffen (hoewel daar verschillende methodes voor zijn = afwisseling = leuker) en het halve urologische repertoire.

Mag ik alsjeblieft?

Als een ingreep niet vaak voorkomt, staat iedereen met zijn neus vooraan om aan tafel te mogen. Wij hadden één collega (inmiddels met pensioen) die in dergelijke gevallen altijd riep: ‘Dit heb ik nog nooit gedaan, mag ik alsjeblieft aan tafel?’ Best grappig als je zoiets een paar keer per jaar hoort bij dezelfde ingreep.

Leerlingen hebben voorrang

Helaas vissen wij in dergelijke gevallen als gediplomeerden vaak achter het net. Leerlingen hebben eerste keus, omdat zij nog moeten worden klaargestoomd voor het zelfstandig werken. Dus bij alle ingrepen waar zij aan toe zijn, mogen zij in principe met voorrang instrumenteren of assisteren. Behalve als er een arts-assistent aanwezig is, dan moeten we daarover een robbertje vechten… De kersen op de taart pluk je veelal in de bereikbaarheidsdienst. Daar komen 1 en 2 samen.

3. Voorspelbaar

Voor orthopeden en doorgewinterde ortho-assistenten zijn juist voorspelbare ingrepen, die volgens een vast stappenplan verlopen, heel leuk. Als iedereen op elkaar ingespeeld is, ontstaat er namelijk een soort choreografie, waarin niets meer gezegd hoeft te worden. De instrumenterende reikt aan wat de dokter nodig heeft, voordat hij* erom vraagt, misschien zelfs voordat hij beseft dat hij het nodig heeft.

Direct kunnen handelen

‘Ogen in de wond’, is één van de meest gebezigde zinnen tegenover leerlingen. Beginnende operatieassistenten hebben de neiging om naar de instrumententafel te kijken. ‘Heb ik alles klaar liggen, in de juiste volgorde en netjes op een rijtje?’ Maar als je – zoals hierboven omschreven – de instrumenten aan de specialist wil geven voordat hij weet dat hij ze nodig heeft, moet je niet op de instrumententafel, maar ‘in de wond’ kijken.  Zodat je bij complicaties direct kunt handelen. Ook als je denkt dat er een botrasp nodig kan zijn, is het belangrijk dat je een klemmetje kunt aangeven als het begint te bloeden.

4. Specialisme-oudste

Alle ins en outs weten, in kunnen spelen op wat er dan ook maar gebeurt… Vol zelfvertrouwen minder ervaren collega’s coachen, dat is ook tof. Ons vak is te breed om alles van alles specialismen te kunnen weten, daarom zijn de meeste collega’s beter ingewerkt in het ene specialisme dan in het andere. Zij worden specialisme-oudste en voelen zich daar (of het nu urologie, KNO of plastische chirurgie is) als een vis in het water.

5. Priegelwerk versus botte bijl

Dan zijn er nog de individuele voorkeuren. De één vindt microscopische chirurgie fantastisch en de ander staat liever bij traumatologie of orthopedie met allerhande zaag- en boorinstrumentarium te werken. Ik heb ook collega’s die opleven van ranzige ingrepen… Ken je het programma Dr. Pimple Popper? I rest my case. Ga je gang, denk ik altijd… Veel plezier met een abces ontlasten, wondtoilet, sinus pilonidalis of iets dergelijks. Als het te erg stinkt ben ik liever ver weg.

Top 3

Mijn persoonlijke top drie:

1. De laparotomie (met stip)
2. Laparoscopische darmingrepen, zoals de hemicolectomie links, sigmoïdresectie
3. Abdominale uterus verwijdering.

Kortom: allemaal soft tissue-chirurgie, met een hoge onvoorspelbaarheidsfactor, maar die ook weer niet kei lang duren…

Wensenlijstje

De allertofste operatie om ooit nog mee te maken lijkt me wel een gendertransitie. In mijn klas zaten studenten uit de academie, die bij dergelijke ingrepen mochten instrumenteren. Op zich zou werken in een universitair centrum me niks lijken (te groot en te veel ingrepen die keilang duren plus een lager tempo dan in de periferie), maar dergelijke ingrepen lijken me wel fascinerend…

*Waar ‘hij’ gezegd wordt, kan natuurlijk ook ‘zij’ worden gelezen.