'Met al zijn kracht probeert hij zijn arm omhoog te krijgen om vervolgens zijn hand op mijn wang te leggen'

Voor Pim is het hospice bekend terrein, 8 maanden geleden zat hij hier dagenlang te waken bij zijn geliefde vrouw Trees. Nu heeft hij zelf een kamer, tegenover de kamer waar zij lag. Haar foto staat naast hem op zijn nachtkastje. Pim heeft geen gediagnostiseerde ziekte. De oorzaak van het afvallen van vele kilo’s, de afnemende kracht van zijn lichaam, de extreme vermoeidheid en de lage bloeddruk is niet te achterhalen.

Pim heeft zich erbij neergelegd dat er geen behandeling mogelijk is. Hij geeft toe aan de vermoeidheid en ligt uitgeput in bed. Binnen een paar dagen na zijn opname kan hij niet meer op zijn benen staan en het afvallen zet stevig door. 

Ondanks de berusting, ondanks het toegeven aan de beperkingen die de mysterieuze ziekte hem brengt is het opgeven van de zelfredzaamheid toch wel een dingetje. Pim wordt overdag nog geholpen door een verpleegkundige en vrijwilliger op de postoel. Maar in mijn nachtdienst moet ik toch besluiten dat die transfer in mijn eentje, te veel risico op vallen geeft. Pim is een lange man en ik zou hem nooit kunnen tegenhouden als hij valt. Er zit niets anders op dan hem te laten urineren in een urinaal (plasfles). 'Ik begrijp dat dit moet, maar dit tast mijn waardigheid en zekerheid toch wel enigszins aan', zegt hij. Met veel geduld, privacy, humor, bemoediging en adviezen lukt het hem uiteindelijk om die handeling zelfstandig onder controle te krijgen.

En zo levert Pim stapje voor stapje zijn zelfstandigheid en zelfredzaamheid in om te eindigen met een katheter en gewassen worden op bed. De berusting hierin groeit met hem mee. Hij is te moe, te zwak om er nog iets van te vinden en vindt alles goed. Het enige wat krachtig blijft is zijn dankbaarheid. Dankbaar voor de tijd die hij hier nog krijgt om met zijn huisarts en kinderen zijn laatste wensen door te spreken. En ook om zijn kinderen nog alles te kunnen zeggen wat hij nog graag wil zeggen. Intense momenten die hem diep ontroeren als zijn geliefden weer weg zijn.

De tranen en de vragen die overblijven deelt hij ’s avonds laat met een collega verpleegkundige. Ze hebben een klik samen, een klik die hem de veiligheid geeft om zijn onzekerheden en onbeantwoorde vragen te kunnen delen. Om even zijn angst en onzekerheid, die hij zijn naasten wil besparen, te kunnen uiten.

Buiten mijn moment met hem, toen hij nog enigszins krachtiger was, heb ik in de laatste diensten voor zijn overlijden niet veel contact meer met hem gehad. Het was een dierbaar moment, dat wel. Dit omdat het hem de slappe lach bezorgde. Na een geslaagde plas in een fles, na een paar verwoede pogingen, zei ik triomfantelijk: 'Pim, je bent geslaagd! Van harte gefeliciteerd met je urinaal-diploma!'

De laatste drie nachtdiensten was er geen contact meer. Pim sliep gelukkig de hele nacht door, zonder pijn, zonder ongemak. Hij gaf zich over aan de intense moeheid die hij alleen nog maar voelde.

Ik zou hierna een paar dagen vrij zijn. Dagen die Pim, zoals het er naar uit zag, niet meer zou meemaken. Vlak voor de overdracht met de dag-verpleegkundige wil ik dan ook graag afscheid van hem nemen, al is het in stilte. Bij zijn bed aangekomen zie ik dat hij net een beetje wakker wordt. Ik maak van de gelegenheid gebruik en zeg: 'Pim, ik ga naar huis.' Pim kijkt me ineens recht in mijn ogen aan en met al zijn kracht probeert hij zijn arm omhoog te krijgen om vervolgens zijn hand op mijn wang te leggen. 'Ga je weg?', zegt hij. Ik bevestig zijn vraag en zeg: 'Ik zal je waarschijnlijk niet meer zien maar het was een voorrecht om je te mogen ontmoeten. Ik wens je een goede reis naar je lieve Trees. Nog even en jullie zijn weer samen.' Zijn gezicht en ogen stralen eerst dankbaarheid uit, met daarna een liefdevolle lach nadat ik de naam van zijn geliefde heb uitgesproken. Zijn hand die op mijn wang blijft rusten zeggen meer dan zijn woorden: 'Dankjewel Esther, dankjewel voor alles.'

Het is een dankwoord voor alles en iedereen die hem en zijn naasten, in het hospice hebben bijgestaan. De hand, het gebaar en zijn woorden voelden niet als alleen voor mij. Ik heb niet veel voor hem gedaan, maar het was een gebaar en een dankwoord voor alle coördinatoren, de vrijwilligers en verpleegkundigen die hem hebben bijgestaan in de laatste fase van zijn leven.

Die avond is hij overleden. En als ik aan hem denk voel ik nog zijn hand op mijn wang en zie ik hem in gedachte weer samen met zijn Trees. Dag lieve Pim, goede reis!

Dit is Esther:

Ik ben Esther en werk na 18 jaar in de wijk sinds 2019 als hospiceverpleegkundige bij Careyn DWO/NWN. Het werken in een hospice brengt mij veel ervaringen, bijzondere momenten, inzichten en emoties. Schrijven helpt me om te verwerken wat ik allemaal meemaak. Met het delen van mijn verhalen wil ik graag het taboe rond de laatste fase van het leven doorbreken. Want we praten er niet graag over, weten er niet veel van en willen er al helemaal niet aan denken. De laatste levensfase is echter niet alleen verdriet, maar net zoals in het ‘normale’ leven is er ook lachen, genieten, huilen, sarcasme, lol, boosheid en ja, zelfs feesten. Ik schrijf verhalen en gedichten om deze fase van het leven in het licht te zetten. Meer verhalen lezen? Klik hier voor mijn Facebookgroep: ‘De laatste bladzijde -hospice verhalen en gedichten-.'

De verhalen van hospiceverpleegkundige Esther zijn gebundeld in het boek 'De laatste bladzijde', dat je HIER kunt bestellen.