Hospiceverpleegkundige Esther - Respect voor de dood en rouwen

Het was een lange zwarte auto met van die zwarte gordijntjes ervoor. Zenuwachtig keek ik met grote ogen om mij heen. Ze keken elkaar aan en schoten keihard in de lach. De tranen liepen over hun wangen! In de eerste instantie schrok ik: 'Ohh! dat kun je toch niet maken?'

Ik zal nooit mijn eerste aanwezigheid van een uitvaart vergeten. Ik was 17 jaar en mocht bij mijn moeder en tante (tweelingzussen) in de volgauto zitten. Het was een lange zwarte auto met van die zwarte gordijntjes ervoor. Het was een lange rouwstoet van zwarte auto’s waarvan die van ons als tweede achter de lijkwagen reed.

Mijn ome Wim, de broer van mijn moeder en tante, was overleden. Zijn lichaam werd vervoerd in de voorste auto. Die auto was nog langer en, zo het leek, nog zwarter. Twee zwarte vlaggetjes wapperden op de bumper. De chauffeurs (de ook de kistdragers waren) hadden hoge zwarte hoeden die het hele tafereel nog indrukwekkender maakte. Ik vond het maar eng.

Nu zijn we een familie van grapjes en lol maken, erger nog: sarcastische humor. Mijn ome Wim was hier zelfs een meester in. Hij deed altijd gek en grappig om, wie dan ook, aan het lachen te maken. Nu kruipt het bloed waar het niet gaan kan, want mijn moeder en tante verschilden hier niet veel in. En zo gingen we op weg. Zenuwachtig als ik was.

Mijn moeder en tante keken met een super serieus gezicht recht voor zich uit. Met grote ogen keek ik naar alles wat er om me heen gebeurde. Toen we eenmaal gingen rijden, zag ik dat mijn moeder en tante hun gezichten naar elkaar draaiden. Ze keken elkaar aan en schoten keihard in de lach. Nu hadden ze dat wel vaker, één blik en ze kregen de slappe lach. De tranen liepen over hun wangen! In de eerste instantie schrok ik: 'Ohh! dat kun je toch niet maken?' Maar aan de andere kant was ik opgelucht dat die zware sfeer in één klap was verdwenen.

Humor en de dood. Het is iets wat zeker in vroegere jaren niet samen kon. Respect, nog dieper dan diep, moest je hebben voor de overleden persoon. Er moest gerouwd worden! Zo werden er tot de jaren tachtig, de gordijnen van het huis de hele dag dichtgedaan als er iemand opgebaard lag... Zelfs de buren hielden hun gordijnen half dicht uit respect voor de overledene. Nog vroeger werden de ramen afgeplakt met oude kranten Een rouwperiode duurde een jaar en zes weken. De weduwe of weduwnaar droeg in deze periode zwarte kleding. De verdere naasten droegen zes zondagen lang zwarte kleding en de vrouwen zwarte hoedjes.

De dood is angst en mensen zijn zondaren, dat is wat er vroeger vooral geleerd werd. In de jaren tachtig begon er een verandering die de regels beetje bij beetje loslieten. Die regels kwamen vooral vanuit de kerk, dat in die tijd nog vol zat.

Ik kijk nog met een glimlach terug naar de uitvaart van ome Wim. Wat een openbaring was die slappe lach van mijn moeder en tante En dat was precies wat mijn oom graag gewild zou hebben: lachen! Zo was hij. Geen zin in gezeur, en als je niet deed wat hij wilde? Dan was er altijd een sarcastisch grap die je op je plaats zette.

De regels worden langzaam losgelaten. Respect heeft een andere invulling gekregen. Het is er nog steeds, maar dit gaat nu dieper dan de opgelegde regeltjes. Respect is om het geleefde leven van de overledene te eren. Het leven om wie hij of zij was. Respect om datgene waar hij of zij voor stond, mee te geven aan hun dierbaren. Tegenwoordig wordt er bij de uitvaart vooral naar de wensen van de overledene gekeken. De zwarte rouwstoeten waar heel het verkeer voor stil moest staan is veranderd naar witte auto’s, roze koetsen of zelfs een eenvoudig bedrijfsautootje waar een overledene, gewikkeld in doeken op een brancard, naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht.

Ook de ‘zwarte kraaien’ (kistdragers in het zwart met hoge hoeden) zijn nog maar zeldzaam. Wensen van de overledene, daar draait het nu om. En doordat uitvaartondernemingen hier om zijn gaan vragen, zijn we allemaal gedwongen om hierover na te denken. En door erover na te denken en er met elkaar over te praten verdwijnt er ook een stukje angst. Door het loslaten van de formaliteiten is alles veel persoonlijker geworden en krijgt het afscheid een hele andere dimensie.

Ook het rouwen heeft gelukkig een andere betekenis gekregen. Daar staat geen tijd meer voor. Rouwen doe je in momenten, je leven lang.

Huil, als je huilen moet

Praat, als je praten moet

Wees stil, als er geen woorden zijn

Wees boos, als je boos bent

En lach! als je lachen moet

Alles is goed.

Rouwen is herinneren,

rouwen is alle emoties die je krijgt over een overledene

er te laten zijn

Laat maar stromen

huil, praat, wees stil, vloek en lach!

Alles mag er zijn

Dat is pas rouwen

-Esther Mostert-

Dit is Esther:

Ik ben Esther en werk na 18 jaar in de wijk sinds 2019 als hospiceverpleegkundige bij Careyn DWO/NWN. Het werken in een hospice brengt mij veel ervaringen, bijzondere momenten, inzichten en emoties. Schrijven helpt me om te verwerken wat ik allemaal meemaak. Met het delen van mijn verhalen wil ik graag het taboe rond de laatste fase van het leven doorbreken. Want we praten er niet graag over, weten er niet veel van en willen er al helemaal niet aan denken. De laatste levensfase is echter niet alleen verdriet, maar net zoals in het ‘normale’ leven is er ook lachen, genieten, huilen, sarcasme, lol, boosheid en ja, zelfs feesten. Ik schrijf verhalen en gedichten om deze fase van het leven in het licht te zetten. Meer verhalen lezen? Klik hier voor mijn Facebookgroep: ‘De laatste bladzijde -hospice verhalen en gedichten-.'

De verhalen van hospiceverpleegkundige Esther zijn gebundeld in het boek 'De laatste bladzijde', dat je HIER kunt bestellen.