'Als Anneke haar spanningen niet onder controle had, ging ze makkelijk bellen naar verschillende instanties'

Iedereen die in de zorg gaat werken, bij welk onderdeel dan ook, wil 'zorg' verlenen aan een mede mens. En ook de meeste mensen uit die zorg hebben zelf wel eens zorg gekregen. We weten dus best hoe het is om aan beide zijdes van de lijn te staan.

In sommige gevallen doet een zorgvrager een groter beroep op de verlener of verlenende instantie. Als je daar dan achterkomt, dien je als zorgverlener aan te geven dat bepaalde zaken niet bij jou horen en dat kan vervelend zijn. Natuurlijk hebben kosten hier ook mee te maken, want iedere regeling kent zijn inhoud, behandelduur, en daarmee de kosten. Als antwoord daarop hebben we de zorgverlening gekaderd, zodat de juiste vraag bij de juiste zorgverlener komt, toch? 

Maar helaas gaat dat in de praktijk wel eens anders, met alle gevolgen van dien.

Over kaderen gesproken: Binnen de psychiatrie houden wij ons bezig met de 'mentale conditie' van de mens. Door factoren van binnenuit kan het brein 'ziek' worden, denk maar aan Parkinson of dementie, maar ook een psychose of een bipolaire stoornis. Wat de buitenwereld dan kan zien aan de persoon, is een gedragsverandering en in sommige gevallen ook lichamelijke aandoeningen. Ook zijn er factoren van buitenaf die een wissel trekken op de mentale conditie. Denk maar aan armoede, gevaarlijke woonomgevingen, een trauma of middelen gebruik. En soms zien we een combinatie van beide die een casus erg complex kunnen maken.

Zo kwam ik een tijdje bij Anneke. Anneke heeft een traumatisch verleden waarbij zij opgroeide in een gezin met misbruik, agressie en verwaarlozing. Daardoor is ze erg onzeker geworden, maar tevens angstig. Haar stemming is altijd somber en ze sluit zich makkelijk op in haar huis. Anneke woont in een hele leuke seniorenwoning maar helaas woont er een verward persoon bij haar om de hoek. Hier is het een en ander bij misgelopen waardoor de politie moest komen en vele maatschappelijke instanties betrokken zijn geraakt. Voor Anneke was dit een zeer heftige impact en kreeg ze herbelevingen van vroeger. 

Anneke werd aangemeld door haar huisarts vanwege haar oplopende klachten waar de huisarts ook geen raad meer mee wist en dus tegen zijn 'kaders' aanliep. Na enkele gesprekken bleek Anneke de behandeling bij ons niet aan te durven en heeft ze de voorstellen afgewezen. Hetgeen wat we nog wel konden bieden was mijn inzet, voor korte duur, om zo zicht te krijgen op haar woonsituatie en hoe ze thuis omging met de spanningen en na te denken over wie haar dan de juiste zorg kan gaan leveren. Als ik bij Anneke op bezoek was, ging het alleen maar over de verwarde persoon en hoe slecht -volgens Anneke- de wet in elkaar zat. Sommige periodes sliep ze niet, want was ze waakzaam in haar huis en daardoor was ze overdag weer erg vermoeid. Ik had wel met haar te doen want Anneke was eigenlijk een hele lieve vrouw.  Als Anneke haar spanningen niet onder controle had, ging ze makkelijk bellen naar verschillende instanties zoals de gemeente, de woningbouw, of de GGD. Hier ventileerde ze dan haar frustraties, maar vaak ging dit gepaard met beloftes de verwarde persoon wat aan te doen, of zichzelf wat aan te doen. En je begrijpt het al... die instanties had ik de dag erna weer aan de telefoon met de vraag wat te doen aan de ellende van Anneke.

En ja, daar is het dan, want waar ik eerder sprak over afgekaderde zorg, kom je dat hier ook tegen. De kwestie is dat we zitten met een cliënt die voor de doorverwezen hulpvraag niet behandeld wil worden, maar daarnaast een sociaal maatschappelijk probleem heeft die haar kwetsbaarheid extra aanwakkert. Als de cliënt dus niet behandeld wil worden en het sociaal-maatschappelijke deel overblijft, gaat die afkadering zijn intrede doen. En dan hoor je vaak: "Daar zijn wij niet voor." Een andere cliënt van mij zei ooit: "Als je een vork in je oog hebt en je gaat naar de oogarts, heeft een behandeling geen zin als de oogarts de vork laat zitten." Deze man had armoede en was van mening dat wij deze armoede op moesten lossen, zodat zijn mentale conditie kon herstellen. Wel een mooie metafoor, maar helaas niet toepasbaar op ons werk, want een orthopeed lost je aanvraag voor een uitkering ook niet op als je komt voor een versleten heup.

En toch zijn er in dit soort situaties zeker oorzaken en gevolgen, evenals overlappingen, wat het juist moeilijk maakt. Hoe is dit afgelopen? Na een goede investering in de relatie en het echt in- en uitsluiten van de demotivatie voor behandeling, heb ik samen met Anneke het gemeentelijke wijkteam ingeschakeld die verrassend snel een maatschappelijk werker konden inzetten. Ook zij kunnen niets veranderen aan de woonsituatie van Anneke, maar zij kunnen wel met haar ventileren, haar steunen en bijstaan. En soms is deze nabijheid al 'behandeling' genoeg.