‘Toen kwam er een hele lelijke aap uit de mouw’

Een beetje verliefd, een beetje dement

Inmiddels werk ik al jaren als ambulant verpleegkundige binnen een ggz-instelling. Voorheen werkte ik vele jaren op de GAPS, een opname-afdeling voor ouderen. Soms denk ik nog wel eens aan de bijzondere casuïstieken die ik daar heb gezien. En zo dacht ik aan Gérard. Hij kwam met een nogal ‘vreselijk’ verhaal. Hij zou zich vergrepen hebben aan kinderen en zou vrijwillig gecastreerd zijn, als behandeling tegen zijn onbeheersbare behoefte. Maar dat was niet alles, want de man zou ook alcoholist zijn, drugs gebruiken én erin handelen. Deze informatie werd door zijn vrouw aan ons verteld met de nodige waarschuwingen! Om in ieder geval doorvoer van middelen te voorkomen, kreeg Gérard een kamer aan de binnenring. Daar ging het klepje in de ramen naar de binnentuin open en niet naar de straat. En toen kwam hij... De man met het zware verhaal. Een oude man, kromgebogen, mager, een ‘droog’ en grauw gelaat en in de war. Hij kon nauwelijks spreken en wat hij zei was niet te volgen. 

Hij zou dement aan het worden zijn. Doel van de opname was observatie en een advies. Gérard werd al snel behandeld met vitaminepreparaten en hij kreeg goede voeding en vocht. Met wat ‘gepaste’ afstand werd de man zo goed en kwaad als het ging opgelapt. Zijn vrouw kwam af en toe op visite en dan verdwenen ze samen op zijn slaapkamer, niemand wist eigenlijk wat daar gebeurde. Tijdens besprekingen was zijn vrouw er altijd bij en nam zij het woord over van haar man. 

Na verloop van tijd ging het beter met Gérard. Er waren geen ontwenningsverschijnselen en geen zucht naar iets, eigenlijk was het een hele aardige vent. Ook zijn cognitie herstelde, het geheugen, het overzicht, alles leek te herstellen. En daarmee begon het hele behandelteam te twijfelen aan de vermoedens op dementie én de informatie waarmee hij was binnengekomen. Ondertussen leek Gérard zijn draai aardig gevonden te hebben en sloot vriendschappen met de andere cliënten. Sterker nog, hij werd de mascotte van de afdeling. En hoe dan verder, hè? Er was eigenlijk geen behandelvraag meer, de cliënt was ‘genezen’!

De verwarring kwam dus voort uit ondervoeding en verwaarlozing, dat zie je vaker bij alcoholisme. Toch had iedereen een gevoel dat er iets niet klopte. Aangezien zijn vrouw de enige bron van informatie was, er geen toestemming was voor het opvragen van informatie en Gérard alles erkende wat zijn vrouw zei, stonden we aardig tegen de muur. En wat doe je dan, laat je het zo of ga je toch verder zoeken?

Nu bleek Gérard een zoon te hebben waar al jaren geen contact mee was. In overleg met Gérard werd de zoon, buiten zijn vrouw om, gebeld voor informatie en toen kwam er een hele lelijke aap uit de mouw. De waarheid bleek totaal anders te zijn en eigenlijk haast niet te geloven. Gérard was op zich niet ziek. Hij was niet verslaafd en had zich nooit vergrepen aan kinderen. Gérard bleek al jaren onderdeel te zijn van de psychose van zijn vrouw, waarbij zij zeer achterdochtige waangedachten had. Gérard werd bijvoorbeeld dagenlang geketend aan een stalen bed door zijn vrouw, waarbij zij hem haast geen eten of drinken gaf. Zijn zoon had kennelijk erg lang gevochten tegen dit zieke systeem, waarin een psychotische persoon de controle heeft over anderen, maar kreeg geen grip op zijn ouders en verbrak daarom het contact. 

Nu de waarheid op tafel lag, kwamen er natuurlijk veel vragen, zoals: ‘Hoe heeft dit kunnen gebeuren?’ en ‘Waar was de huisarts?’ Mede omdat Gérard ‘vrijwillig’ het een en ander onderging was er geen hulpvraag, totdat hij ziek werd. Er volgden gesprekken met hem alleen en beetje bij beetje viel de puzzel in elkaar. Als Gérard terug naar huis zou gaan, zou hij weer ziek worden, omdat hij niet was opgewassen tegen zijn vrouw. We moesten dus een alternatief plan smeden, waarbij de grenzen van wat wel en niet mag opgerekt werden. 

Gérard kreeg de diagnose beginnende dementie. Uiteindelijk had hij ook wel cognitief lijden, maar nog niet in die mate dat thuis wonen niet meer zou gaan. Maar naar zijn vrouw toe werd geadviseerd dat hij toch ergens anders opgenomen moest worden en niet meer naar huis kon. Gérard, die inmiddels al een poos bij ons zat en overtuigd was dat zonder zijn vrouw wel gezonder voor hem was, gaf zijn toestemming. En zo ging hij in een kleinschalige woonvorm voor ouderen wonen. Zijn zoon kwam weer op bezoek en hij zag zijn kleinkinderen weer.

Maar weet je, Gérard, is wel een beetje vreemd als je dit al jaren toestaat, toch? Hij verklaarde achteraf dat hij heel veel van haar hield en geen ruzie wilde en daarom meewerkte aan haar wensen, maar daar toch wel erg ver in is gegaan. De gehele waarheid zullen we echter nooit weten.  Nu vraag ik me wel eens af of deze creatieve manier van diagnose stellen en advisering ethisch correct is geweest. Een misschien ‘onjuiste’ sticker plakken om iemand te redden?

Als je naar je plicht in deze kijkt, zal het ergens rammelen, maar dan kijken we niet naar de gevolgen van het handelen. Kijken we naar het consequentialisme (gevolgenethiek), dan ging het hier niet om de behandeling zelf maar alleen de gevolgen. Zijn die gevolgen goed, dan is de handeling goed. 

Hoe het met de vrouw is verlopen weet niemand, maar het was te hopen dat ook zij ergens rust zou vinden (en geen nieuwe man of hond aanschaft).