'Kanker kan je nader tot elkaar brengen, maar bij mijn familielid stond de ziekte tussen hen in'

Mezelf verloren.

Deze woorden heeft een familielid van me weleens gebruikt na het overlijden van zijn partner. Vanuit mijn werk heb ik regelmatig te maken met partners van patiënten die kanker hebben. Hen betrek ik altijd bij de gesprekken. Want kanker heb je tenslotte niet alleen.

Als het woord kanker valt, dan verandert een hele wereld. Niets is en wordt meer hetzelfde. Ook voor een partner. Partners hebben ook hun emoties, maar willen en/of kunnen daar niet altijd aan toegeven, omdat ze ‘sterk’ willen zijn en de ander niet willen belasten. Gevoelens worden dan niet of nauwelijks geuit en vaak voor zichzelf gehouden.

Mijn familielid vertelde me dat hij eigenlijk niet kon zijn wie hij wilde zijn. Hij wilde zijn zieke partner vaak ontzien, want zij had tenslotte uitgezaaide kanker. Maar hij was ook verweven met haar ziekteproces. Bovendien wist hij zelf dondersgoed wat het inhield om kanker te hebben. Hij had zelf ooit ook die diagnose gehad. Voor zover het kon, ging hij mee naar gesprekken en behandelingen. Hij moest zich soms ziekmelden of het werk anders indelen. Zijn werkgever was coulant. Alles werd relatief, werk deed er minder toe.

Als stel verandert er veel als één van de twee kanker heeft. De vragen zijn dan: Hoe ga je ermee om? Kun je elkaar vinden of leef je ieder op een eigen eiland? Durf je de discussie aan te gaan? Van mening te verschillen of ruzie te maken? Of laat je alles gebeuren? Achteraf gezien deed mijn familielid dat laatste. Hij pleasede en cijferde zichzelf weg. Naarmate het ziekteproces vorderde, kreeg hij een andere rol. Niet meer zozeer die van partner, maar meer als die van hulpverlener. Met daarbij meer huishouden en meer zorgtaken die steeds meer tijd in beslag namen. De rol van geliefde was er nauwelijks meer.

Een goede communicatie tussen twee partners is altijd van essentieel belang, helemaal als één van hen ziek is. Dat ieder verwachtingen en wensen kan uitspreken. Dat je elkaar blijft vragen hoe het met de ander gaat. Dan begrijp je elkaar beter en weet je waar je aan toe bent. Maar de praktijk laat nogal eens wat anders zien. Kanker kan je nader tot elkaar brengen, maar bij mijn familielid stond de ziekte tussen hen in. Het schepte jammer genoeg een afstand. Dat is wat ik zag gebeuren.

Ondanks alles wilde mijn familielid zijn partner tot een ‘goed einde’ brengen. De huisarts speelde een cruciale rol. Zij kende hen en luisterde naar beiden. Zij zag de overbelasting bij hem en probeerde wat te sturen. Als hij bij me was, deelde hij weleens wat met me. Ik luisterde dan, maar kon niet veel meer betekenen dan dat.

Na haar overlijden heeft hij de tijd genomen en gekregen om te voelen wat er in al die jaren eigenlijk gebeurd was. Hij vertelde me dat hij verdrietig was, maar ook - hoe raar het ook klinkt - opgelucht. Hij vond het heel tegenstrijdig dat het overlijden voor hem steeds meer aanvoelde als een soort ‘bevrijding’. Hij realiseerde zich pas maanden later wat hij uit liefde allemaal had gedaan, maar ook dat hij zichzelf had verloren in die jaren. Dat ze elkaar al voor het overlijden verloren hadden door wel te praten, maar elkaar niet te verstaan.

In de gesprekken die ik voer zeg ik dan ook: probeer elkaar te vinden in dit proces en probeer tegelijk jezelf niet te verliezen.