'Ik had niet degene moeten zijn die haar hand vasthield bij haar sterven'

Als zorgverlener lijkt het alsof je altijd alles onder controle hebt. Het is je werk, het is je ervaring, je weet hoe je moet handelen. En als er gehandeld moet worden, gebeurt dat ook. Feilloos, zo het lijkt. Het is je professionele houding die je zoveel mogelijk combineert met wie je bent. Het is het wikken en wegen om tot een balans te komen die voor jou werkt. En iedereen is anders, iedereen vindt die balans op zijn eigen manier. Eén ding hebben we gemeen, en dat is dat er achter ons zorgmasker onze ware ik/zelf schuilt.

Niet alleen in de terminale zorg, maar in alle vormen van zorg maken zorgverleners indrukwekkende situaties mee. Niet alleen situaties waar ze moeten handelen, maar ook situaties waar bemoediging, troost, geruststelling enzovoort nodig is. We doen dit zonder na te denken. Maar pas wanneer de klok zegt dat onze dienst erop zit, pas dan valt het masker af.

Lydia, 38 jaar, moeder van een dochtertje van 10 en echtgenote van Mark, werd met een ambulance naar het hospice gebracht. Het gezin is nog in shock nadat ze een week geleden gehoord hebben dat er aan Lydia haar borstkanker niets meer gedaan kon worden. Een opname in het hospice was hun wens, dit om hun kleine meid een zo rustig mogelijke thuissituatie te geven.

Het werd echter een helse transfer omdat de brancard niet van de trap af kon. Dit moest daardoor gedaan worden door de brandweer, via het slaapkamerraam van hun huis. Uitgeput komt ze in de hospice aan. Ze heeft bijna geen energie om het opnamegesprek/intake te doen en we laten haar tot rust komen. Lydia valt in slaap en als ze even wakker wordt, spreekt ze de wens uit om de morfinepomp (die haar continu een dosis pijnstilling geeft) uit te zetten. Ze wil niet suf zijn als haar man en dochter morgen komen, ze wil zo graag een diep gesprek met hen voeren over het naderende afscheid dat eraan zit te komen.

De pomp gaat uit en tijdens mijn nachtdienst loop ik regelmatig bij haar binnen. Ik denk als ik naar haar kijk: wat is ze toch veel te jong! Ze ligt vaak even wakker deze eerste onwennige nacht in een nieuwe omgeving. Angstige ogen kijken mij dan aan en weet dan even niet meer waar zij is. Ik pak haar bezwete hand en stel haar gerust. Laat haar weten waar ze is, dat ze in goede handen is en dat ik haar in de gaten houd. Ook herinner ik haar aan morgen: dan komen haar kleine meid en haar Mark. Ze kijkt me dan met een lach aan en na iedere geruststelling valt ze weer in slaap.

Bij het vallen van de ochtend verandert plotsklaps haar ademhaling. Zo was er minuten geleden nog een krachtige diepe ademhaling, en zo is het oppervlakkig en moeizaam. ‘Neeee!’, schreeuwt mijn hart, en ik roep Lydia haar naam terwijl ik haar hand pak. ‘Houd vol Lydia!’, zeg ik tegen haar. Ik ren naar de telefoon en bel haar man dat hij snel moet komen om daarna weer naar Lydia te rennen. ‘Houd vol, Mark komt eraan!’ Terwijl ik het zeg, voel ik haar hand verslappen en ze blaast haar laatste ademteugen uit. Verslagen en met ogen vol ongeloof kijk ik naar haar stille lichaam.

Ik hoor mijn collega die mij komt aflossen de gang oplopen. Als bevroren zit ik in de stoel naast Lydia, met haar hand nog vast. Ik kan alleen nog maar de naam van mijn collega roepen. Ze komt de kamer binnen en kijkt naar Lydia en dan naar mij.

En dan valt mijn masker af en begin te huilen. Het voelt als een falen. Heb ik iets niet gezien? Heb ik iets niet in de gaten gehad? Heb ik alles gedaan wat nodig was? De gedachte dat ze haar kleine meid en haar man nog had willen spreken, verscheurt mijn hart. Want ik had niet degene moeten zijn die haar laatste woorden heeft gehoord. Ik had niet degene moeten zijn die haar hand vasthield bij haar sterven. Wat kan het leven toch soms zo ontzettend oneerlijk aanvoelen.

Mijn collega troost me, geeft mij bemoedigende woorden en zet daarna haar zorgmasker op. Mijn dienst zit erop. Haar dienst begint. De bel gaat… Mark staat voor de deur.

Het masker achter de zorgverlener

Rustige liefdevolle bemoedigingen

terwijl van binnen de machteloosheid je overvalt

Een geschonken lach

terwijl er eigenlijk niets meer te lachen valt

Een troostende hand

omdat woorden tekort schieten

Eén traan

omdat de waterval aan tranen even moet wachten

Een bemoedigd gebaar

terwijl je zelf de moed bijna verliest

Een stevige omarming

al sta je zelf soms wankel

Rustgevende woorden

terwijl de onrust in je lijf giert

Een liefdevol hart

al is je hart verscheurd

Een geruststellende blik

terwijl je je zorgen maakt

Een energieke uitstraling

achter een vermoeid lichaam

Een verlangende blik naar de klok

tot de tijd 'einde dienst' zal slaan

Tijd

om het masker af te kunnen zetten

zodat je je eigen emoties eindelijk vrij kunt laten

Dit is Esther:

Ik ben Esther en werk na 18 jaar in de wijk sinds 2019 als hospiceverpleegkundige bij Careyn DWO/NWN. Het werken in een hospice brengt mij veel ervaringen, bijzondere momenten, inzichten en emoties. Schrijven helpt me om te verwerken wat ik allemaal meemaak. Met het delen van mijn verhalen wil ik graag het taboe rond de laatste fase van het leven doorbreken. Want we praten er niet graag over, weten er niet veel van en willen er al helemaal niet aan denken. De laatste levensfase is echter niet alleen verdriet, maar net zoals in het ‘normale’ leven is er ook lachen, genieten, huilen, sarcasme, lol, boosheid en ja, zelfs feesten. Ik schrijf verhalen en gedichten om deze fase van het leven in het licht te zetten. Meer verhalen lezen? Klik hier voor mijn Facebookgroep: ‘De laatste bladzijde -hospice verhalen en gedichten-.'

De verhalen van hospiceverpleegkundige Esther zijn gebundeld in het boek 'De laatste bladzijde', dat je HIER kunt bestellen.