'De verbinding met de gevoelswereld wordt overschaduwd door deze rollen'

In mijn laatste blog kondigde ik het al aan: de focus in mijn blogs zal de komende tijd liggen op Kinderen van Ouders met Psychische Problemen en Kinderen van Ouders met Verslaving, de zogenaamde KOPP en KOV-doelgroep. Dit naar aanleiding van een artikel dat ik las met de titel “Kwart van de kinderen groeit op met ouder met stoornis of verslaving”.

Hierbij gaat het om de geregistreerde gevallen, dus het aantal ligt naar alle waarschijnlijkheid hoger. Dit is schrikbarend! Een verslaafd persoon roept algauw het beeld op van een volwassene die laveloos op de bank zijn/haar roes ligt uit te slapen, maar er zijn natuurlijk verschillende gradaties en soorten verslavingen (evenals verschillende gradaties qua psychische problemen), waardoor het voor anderen mogelijk niet zo duidelijk is dat er een vorm van verslaving óf psychische stoornis speelt.

Ik wil dan ook ingaan op de karaktertrekken die verzameld zijn in het Twaalf Stappen Programma en waarmee KOPP/KOV-volwassenen kunnen worstelen in hun weg naar heling. Daarbij wil ik benadrukken dat wanneer je met de bril van de volwassene naar een mogelijke karaktertrek kijkt, je het kunt begrijpen en bevatten... echter, de blauwdruk wordt gelegd in de kindertijd en op dat moment zijn de hersenen nog niet voldoende ontwikkeld om een scheiding te kunnen maken tussen jou en de ander (ouders).

De vijfde karaktertrek luidt: ‘We leven vanuit het perspectief van slachtoffers en worden aangetrokken door deze karakterzwaktes in onze liefdes- en vriendschapsrelaties’.

Als kinderen, die opgroeien in een disfunctioneel gezin (met of zonder drankgebruik), waren we overgeleverd aan de toxische mix van angst en verdriet gekoppeld aan ontkenning en verslagenheid. Dit uit zich vaak in hetzij slachtoffer, hetzij redder in situaties. Als slachtoffer leer je dat je het toch niet goed doet, leer je dat een ander beter voor jou kan kiezen, leer je onzichtbaar te zijn en meegaand te zijn. Als redder draag je de wereld op jouw schouders dus dan is het aan jou om te bepalen, als jij de leiding niet neemt dan gaat het niet goed, jij bent nodig en het komt allemaal op jou neer. Aangezien tijdens het opgroeien deze rol eigen wordt gemaakt, is het lastig om te bepalen wat gezonde keuzes zijn. De verbinding met de gevoelswereld wordt overschaduwd door deze rollen en we verliezen ‘het zesde zintuig’ om ons te realiseren en ook te herkennen wat voor type persoon je aantrekt in een relatie/vriendschap.

Kort gezegd; iemand die zich als slachtoffer door het leven beweegt, zal gekozen worden door iemand die macht over hen kan uitoefenen. Dit wordt vaak verward met zorgzaamheid of betrokkenheid, terwijl de ander uiteindelijk allesbepalend is in de relatie. Vaak groeit het dermate uit proportie dat deze persoon geen ‘nee’ aanvaardt. En andersom, degene die de redder waren, opgegroeid zijn door passief of actief situaties naar hun hand te zetten zullen zich willen omringen door onderdanige mensen, die makkelijk aan te sturen zijn, die geen weerwoord geven. Daarmee wordt de redder onmisbaar voor de mensen die hij/zij ‘helpt’.

In herstel leren we afstand doen van het gevoel van hulpeloosheid; het gevoel van overgeleverd zijn aan mensen en situaties die onze paden kruisen. We leren om verantwoordelijkheid te nemen over ons eigen aandeel in het leven; dat we een keuze hebben en dat in het leven het je niet allemaal overkomt. We leren een betere inschatting maken in het contact met de ander: we kiezen een persoon uit die verantwoordelijkheid neemt over zijn/haar gedrag en niet zozeer iemand die voor ons beslissingen neemt.

Als ‘doorgeslagen’ redder leren we dat controle uitoefenen en manipulatieve trekken ongezond zijn in een relatie. We leren erop te vertrouwen dat de ander voor zichzelf kan zorgen, dat hoeven wij niet voor hem/haar te doen. In plaats van te leven vanuit de vraag: ‘hoe kan ik hier bepalen?’, leven we vanuit: ‘hoe kan ik deelnemen?’

Een voorbeeld uit de praktijk, zoals hulpeloosheid zich kan uiten: ‘In mijn werkleven heb ik veel pech gehad. Het liefst wil ik op school werken, dat lijkt me enig! Als ik een baan zou hebben in het onderwijs dan ben ik gelukkig! Dan kan ik kinderen helpen en ondersteunen in hun ontwikkeling, zodat ze een leuke schooltijd hebben. Mijn schooltijd was vreselijk! Ik werd gepest, ik had een hele stomme juf, ik hoorde er niet bij, had amper vriendinnen… het was een vreselijke tijd. Dat wil ik anders. Als ik voor de klas zou staan, dan zou ik waken voor pesterijen en uitsluiting. Mijn vriend stelde mij een ultimatum: óf je volgt een opleiding zodat je inderdaad voor de klas kunt gaan staan óf je gaat iets anders zoeken. Dat was heel bot! Hij wilde de opleiding niet betalen en ik had geen inkomen. Zodoende kon ik de opleiding niet volgen. Hiermee heeft hij mij de kans om gelukkig te zijn in mijn werk ontnomen en daar ben ik nog steeds boos over. Intussen heeft hij via via werk voor mij geregeld, wat ik niets vind. Dat kan ik niet lang volhouden want dat eist zijn tol van mij.’