Blogger Margot - 'Eén middel om hem in ‘slaap’ te brengen en een tweede spierverslapper om zijn ademhaling spieren en hartspier te stoppen'

Euthanasie

Als tweedejaars leerling werkte ik op een chirurgische afdeling in een ander ziekenhuis. Daar kwam ik voor het eerst in aanraking met een patiënt die euthanasie kreeg. Dat heeft best wel indruk op mij gemaakt. Iedereen in het hele team sprak erover in de dagen die volgden. We hebben het nu over de begin jaren negentig. Euthanasie was een wat ‘duister’ onderwerp in die tijd, een taboe eigenlijk.

Het ging over een man van middelbare leeftijd met kanker. Een bedlegerige, magere man met grote doorligplekken. Een klein hoopje mens. De man leed ontzettend veel pijn en kon niet meer genezen. Hij was wilsbekwaam en hield ervan zijn eigen regie te houden. Hij gaf uiteindelijk aan dat hij euthanasie wilde. Een anesthesioloog van het ziekenhuis werd in consult gevraagd. Deze wat oudere, gezette, vriendelijke, brildragende man droeg een enorme krulsnor. Ook had hij een gezonde dosis humor. Ik zou hem zo weer herkennen. Na vele gesprekken besloten meneer, zijn familie en hij om euthanasie toe te passen. Het zou op de afdeling gebeuren.

In de koffiekamer waar we gezamenlijk altijd om tien uur koffie dronken, werd het team ingelicht. Ik zie mezelf nog zitten toen het verteld werd. Hoe stil het werd in de anders zo rumoerige kamer. Op woensdagavond om half acht zou meneer de middelen krijgen. Hij zou dus nog maar een paar dagen leven en de zorg voor hem werd vanaf dat moment toegewezen aan ervaren verpleegkundigen. Het voelde voor mij vreemd om te weten dat de man op dat tijdstip zou overlijden. Wat zeg je tegen iemand waarvan je weet dat die binnen korte tijd er niet meer is? Wat doe je in de tijd die nog rest als partner en kinderen? Dat stukje heb ik niet zo meegekregen, wel hoe het was tussen verpleegkundigen onderling. Vragen kwamen los. Kun je dit zomaar doen? Hoe doen ze het eigenlijk? Hoe denk je erover?

Op woensdag bleef het afdelingshoofd om iedereen te ondersteunen en te begeleiden. Ik had ochtenddienst. Er hing een bepaalde sfeer op de afdeling. Er was rust maar ook spanning. De rest van de wereld leek niet te bestaan. Alsof we in een cocon zaten samen. Het gesprek ging steeds weer over meneer, ondanks de zorg die we ook hadden voor de andere patiënten. Hoe die avond is verlopen heb ik later vernomen van mijn collega's, want mijn dienst zat erop. Om zeven uur kreeg meneer twee injecties. Eén middel om hem in ‘slaap’ te brengen en een tweede spierverslapper om zijn ademhaling spieren en hartspier te stoppen. Kort daarop overleed hij.

De dag erna kwam de anesthesioloog tijdens onze koffiepauze met ons praten over wat er gebeurd was. Waarom hij dit kon doen. Hij beantwoordde al onze vragen zorgvuldig. Vertelde ook wat het met hem deed en wat hem ertoe bracht om deze man te helpen in zijn nood, zijn ondraaglijke lijden. Als arts had hij geworsteld met de vraag: ’Ga ik dit doen of niet?’ ‘Ik lig daar ook wakker van', zei hij. Het is een handeling die indruist tegen datgene waar je beroepsmatig voor staat, namelijk patiënten beter maken als het kan. Als arts word je gevraagd een emotioneel zwaarbeladen handeling te verrichten die niet behoort tot de gangbare beroepsroeping en die strafbaar kan zijn.

Inmiddels is er een euthanasiewet. Sinds 2002 is euthanasie onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Het is een recht, geen plicht van een arts. Een arts kan nee zeggen, bijvoorbeeld als hij gewetensbezwaren heeft. Maar hij moet er wel zorg voor dragen dat hij het dan overdraagt aan een andere arts.

Op de afdeling heb ik een paar keer vragen gehad over euthanasie van een patiënt die ik verzorgde. In de praktijk blijken patiënten dit vaak het eerst te bespreken met de verpleegkundige met wie ze een band hebben opgebouwd, en die zij vertrouwen. Een patiënt stelt deze vragen namelijk niet zomaar. Daar moet je als verpleegkundige op inspringen. Je moet ervoor zorgen dat je deze vragen goed rapporteert in het dossier, zodat een arts er later op kan terugkomen bij de patiënt.

Mijn ervaring als leerling met deze lijdende meneer is me altijd bijgebleven. Het heeft de nodige impact op mij gehad en me tot nadenken aangezet. Hoe sta ik zelf erin? En in hoeverre kan ik me als persoon vinden in de handelingen die ik verricht bij deze patiënten?