Ambulant verpleegkundige Hennie - 'Claimen en hoe we er mee omgaan zegt dus ook iets over u en mij'

Met enige regelmaat krijg ik de vraag mee te denken over oplossingen bij ingewikkeld gedrag. Vroeger noemde we dat 'probleemgedrag' maar dat was niet beleefd. Nu heet het 'onbegrepen gedrag' maar dat kan insinueren dat wij gedrag niet begrijpen maar vaak is dat wel het geval toch? Deze keer gaan we het hebben over claimend gedrag. Claimen betekent 'opeisen' en wat betekend het voor ons in de zorg? Het overmatig en aanhoudend een beroep doen op de aandacht van de zorgverlener soms betekenisloos, zonder uitstellend vermogen op een dwingende manier. Er zijn verschillende vormen van claimen waarvan er 3 uitspringen waarbij zorgverleners de meeste 'last' ervaren:

• Op nummer 3: 

Het herhaaldelijk roepen van 'zuster zuster' (en beduidend minder 'broeder broeder'. Hoe zou dat komen vraag ik me af?)

• Op nummer 2: 

Het continue herhalen van een hulpvraag waarvan de favoriet; 'wanneer mag ik naar de wc' terwijl u net de cliënt van 'de porseleinen troon' afhaalt.

• En op nummer 1:

De bekende 'bel-terreur'. Het in onze ogen onnodig op die bel duwen die we alleen op de kamer kunnen uitzetten en daarvoor 300 meter moeten lopen, terwijl we net met een volle po in onze handen staan, om vervolgens te horen dat de persoon dacht dat het de afstandsbediening van de tv was. Laat ik vooropstellen dat claimen op zich geen psychiatrische ziekte is. Vele kinderen bijvoorbeeld, zouden dan per direct een diagnose krijgen. Claimen is in de meeste gevallen een uitingsvorm waar iets anders aan ten grondslag ligt. Verschillende factoren spelen hierbij een rol zoals fysiologische, psychologische en sociale factoren. Dat de persoon niet lekker in zijn vel zit of iets wil aangeven wat de persoon niet op een door ons goed begrepen en acceptabele manier geuit kan worden, moge duidelijk zijn. Begrijpen we onbegrepen gedrag dan toch stiekem minder goed, ookal schrijf ik in het begin van wel?

De kunst van ons vak is om te achterhalen waarom er claim gedrag is. Bekende oorzaken zijn angst, pijn, vergeetachtigheid, innerlijke onrust en eenzaamheid.  Voor claimen heb je geen pilletjes of poedertjes. Ja, je kunt bij bepaalde vormen van onrust medicatie of therapie geven die dit wat wegnemen maar je hebt geen garanties dat claimen daarmee stopt. 

Als je claimen in een ander perspectief plaatst is het vaak de enige manier die iemand nog heeft om bestaansrecht te hebben, om zich te laten horen, om er 'te zijn'. Maar claimen wordt door de omgeving als een van de moeilijkste gedragingen gezien. We ervaren de druk die iemand kan uitoefenen, we voelen de machteloosheid omdat niets lijkt te helpen, door de tijdsdruk en personeelstekort past claimen vaak niet in onze beschikbare tijd. Gevolg is dat we er zelf onrustig van worden. Tevens regeert het 'eerlijkheidsmodel' waarin we vinden dat iedereen recht heeft op gelijke aandacht, dus diegene die claimt zou in principe netjes op de beurt moeten wachten. Helaas werkt het zo niet. Als je het weer anders bekijkt zou een persoon met bijvoorbeeld een antisociale persoonlijkheidsstoornis geen rekening houden met de ander en zijn claim vanuit die oorzaak inzetten. Onze normen en waarden hebben dan geen vat op de claim.

Claimen en hoe we er mee omgaan zegt dus ook iets over u en mij. Dat neemt niet weg dat dit een zeer moeilijk aspect binnen ons beroep is. 

Wat zou dus kunnen helpen bij claimend gedrag? Zoals gezegd dienen we eerst de onderliggende oorzaak te achterhalen en daar interventies op uit te zetten.  Soms werken schema’s zoals een dagprogramma waarin structuur en overzicht zit. Voorspelbaarheid en alle dagen hetzelfde geeft rust. De kunst van de afleiding is een hele belangrijke. Is er een zinvolle dag invulling, dan is er minder tijd voor de claim! Durf U de persoon die claimt te begrenzen op een emotioneel neutrale manier waarin u directieve warme richting geeft. Een time-out is ook geen kinderachtige straf maar soms een nuttige interventie waar de persoon zelf en diens omgeving even op adem kan komen. Kijk eens op je afdeling rond of er niet te veel of juist te weinig prikkels zijn en wat heeft die persoon dan nodig? En tot slot, geef oprechte aandacht en complimenten, ookal zegt uw gevoel anders. Aandacht kun je doseren of verdelen met teamgenoten.

Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen waarbij gedragsinterventies niet werken. Dan kan een arts tijdelijk medicatie overwegen.  Realiseer u de volgende twee zaken: Als u geclaimd wordt, dan staat u de claim toe. Dus voor u (emotioneel) leeggezogen bent, stel een grens en doe er wat mee. Zo voorkom je tegenoverdrachtsgevoelens en raak je minder gestrest.  Realiseer U dat ouderen niet veel meer hebben om zich te laten horen, om aan te geven dat ze bestaan, om hun angsten en eenzaamheid te vertellen. 

Wat zou u doen als u in hun schoenen zou staan? Wat zou uw claim zijn...