Ambulant verpleegkundige Hennie - 'Bij deze verzamelstoornis is er sprake van een ziekelijke moeite om bezittingen weg te doen'

Wij leven in een weggooi maatschappij maar langzaamaan komt hier verandering in, toch? Tweedehands kleding is hip en oma's kastje opknappen is het nieuwe handwerken. Ook de supermarkt doet mee: weggooien is zonde en de 'laatste kans' bak. We bewaren meer en doen aan hergebruik. Tof toch? Tenzij bewaren een eigenaardig, eigen leven gaat leiden.

Deze week bezoek ik weer een nieuwe cliënt. Het is Ans. Een 61-jarige vrouw die aan dwang verzamelen doet of ook hoarding genoemd. Hoarding betekent: persisterende moeilijkheden met het weggooien van bezittingen. Hoarding is een nieuwe diagnose in de DSM-5 en moet worden onderscheiden van het gewone verzamelen: hoarding veroorzaakt stress, problemen en conflicten en kan leiden tot gevaren voor derden (bijvoorbeeld gezondheid, gevaar of brand).

Bij deze verzamelstoornis is er sprake van een ziekelijke moeite om bezittingen weg te doen of er afscheid van te kunnen nemen, in een zodanige mate dat woonruimtes niet of nauwelijks meer te gebruiken zijn. Ook worden woningen verwaarloost en krijgen achterstallig onderhoud. Als het ware is er een 'navelstreng' tussen de hoarder (de mens die aan hoarding doet) en ieder voorwerp.

Vaak is er een overlap met andere impulsregulatiestoornissen en is het moeilijk te behandelen. Daardoor is er een slechte prognose en heeft men afgesproken om de verzamelstoornis als een aparte stoornis in de DSM te beschouwen. Het wordt gerangschikt onder de hoofdstukken 'Obsessieve-compulsieve' en 'Verwante stoornissen'. Maar hoe loop je zoiets nou op hè? Dat is nog niet helemaal bekend. Een verklaring is dat genetische factoren meespelen en psychologische zaken zoals trauma en over hoe iemand denkt/ kijkt naar zijn verzameldwang.

De bedoeling is om met Ans een start te maken met opruimen, inzicht te krijgen in de situatie en hulpbronnen in te zetten. Op het eerste gezicht is er bij Ans in de huiskamer niet veel te bemerken. Een gezellige woonkamer met hier en daar wat ‘rommeltjes’. Maar dan laat Ans me het ware probleem zien en dat speelt zich boven af.

Al haar slaapkamers en de zolder zijn totaal ingebouwd met dozen en spullen. Ans weet precies wat er in welke doos zit. Als ze me wat reclamefolders uit 1984 laat zien, heeft ze daar hele goede redenen voor om dit te bewaren. En zo heeft ieder ding, iedere doos en ieder voorwerp een diepe verbinding met haar waardoor ze er geen afscheid van kan nemen.

Op zolder loeren grote spleten door de dakplaten heen. Ik kan zo naar buiten kijken en het moet er vast naar binnen regenen. Maar reparatie is niet mogelijk vanwege de dozen, matrassen, boeken, speelgoed en et cetera. Er hangt ook een oude ketel met gevaar op brand of koolmonoxidevergiftiging. Ans weet het, ze is niet dom...

We spreken af dat Ans voor de volgende keer drie dozen selecteert met tijdschriften die ik dan bij het oud papier gooi. En de week erop stonden er drie dozen. Ans laat ook zien dat ze boven een route naar een kast heeft vrijgemaakt. In die kast zitten nog meer tijdschriften: honderden tijdschriften. De spullen op de route liggen nu 1 meter verder op.

Afijn, terug naar de drie dozen. Ans vertelt dat ze deze week ziek is geweest vanwege de opdracht. De zenuwen gierden door haar lijf en ze moest braken. Af en toe had ze de neiging om mij te bellen en af te zeggen, maar ze bleef sterk.  Toen liet Ans me een van haar drie dozen zien en ze zei een ‘teken’ te hebben gehad. Ik was reuze benieuwd natuurlijk.

Uit de doos haalde ze de twee bovenste tijdschriften. Op de ene stond ‘Een opgeruimd huis is een opgeruimd hoofd’ en op de andere stond ‘Opruimen werkt ontspannen voor de geest’. Deze teksten op de voorpagina waren voor Ans een teken dat deze tijdschriften niet weg mochten. De navelstreng is dus nog te dik. We laten de drie dozen even voor wat het is en ik spreek de hoop uit dat er volgende week twee dozen bij staan. Het begin is gemaakt.

Bij hoarding wil de omgeving vaak helpen met opruimen. Zo heeft Ans ook veel aanbiedingen gehad van haar familie. Maar Ans neemt dit niet aan. De omgeving van een hoarder meet de oplossing van het probleem in de afname van de verzameling. Voor hen is het simpel. Je gooit dat toch gewoon weg? Voor de hoarder zelf is iedere opruiming een amputatie.