Operatieassistent Claudia - 'Wij waken als raven over het steriele gebied en roepen allemaal even strikt: onsteriel!'

In mijn vorige blog vertelde ik dat ik als prille leerling dacht dat een wondinfectie niet veel verder ging dan een oppervlakkige infectie van de zichtbare wond. Na een paar maanden op de OK kwam ik er al snel achter dat er in de diepte veel meer leed verstopt kan zitten.

Septisch

De eerste septische patiënt die ik zag, had zo’n hoge koorts dat ik gewoon schrok van de warmte van zijn huid toen ik hem aanraakte bij het overtillen naar de OK-tafel. Deze jongeman was zo ziek, dat het zelfstandig niet eens meer lukte. Hij rilde, was benauwd en de buikpijn was niet te harden voor hem. Een paar dagen ervoor was hij aan zijn blindedarm geopereerd. Bij de heroperatie bleek er een (ontstekings)gaatje in een ander stuk darm te zitten, waardoor allerlei lichaamssappen in zijn buik liepen. Wij horen nooit echt hoe het met zo’n patiënt verdergaat na de operatie (tenzij je het bij de specialist navraagt), maar dat deze ontsteking grote impact had op het herstelproces, was mij direct duidelijk.

Steriliteit

Dat het nog heftiger kan, ondervond ik helaas ook. Hoe goed we ook ons best doen om steriel te werken, je kan niet voorkomen dat er helemaal geen bacteriën in een wond terechtkomen. Ten eerste is de definitie van steriliteit al: ‘Een product wordt beschouwd als steriel, als de kans dat op of in het product nog levende organismen voorkomen, kleiner is dan één op één miljoen.’ Bron: Basisboek OZT door Rolf de Weert. Verder zitten er op de huid van de patiënt ook altijd bacteriën. De meeste onschadelijk, maar wanneer ze zich in de diepte gaan vermenigvuldigen, kan het zorgelijk worden. We desinfecteren de huid altijd voor een ingreep. Bij prothesiologie wordt daarnaast een steriele folie geplakt die alles bedekt, zodat je alleen het gebied ‘achter’ de incisie openlegt. Maar: dan nog kan het misgaan.

Prothesiologie

Juist bij de ingrepen waarbij je vreemd materiaal inbrengt (zoals een heup- of knieprothese, een vaatprothese of pennen en schroeven bij een fractuur) is er een reëel infectierisico. Of eigenlijk zijn in dat geval de gevolgen groter… Een infectie wordt immers met antibiotica bestreden en antibiotica zitten in het bloed. Maar in dat lichaamsvreemde materiaal zit geen bloed, dus de antibiotica komt er niet. Er vormt zich dan als het ware een laagje ziekteverwekkers rondom de prothese en dat kan zéér vervelende gevolgen hebben.

Stappenplan

In eerste instantie wordt de prothese bij een infectie van het gewricht operatief schoongemaakt. Soms kan dat met een kijkoperatie (kleine gaatjes waar de spoelapparatuur doorheen kan), maar soms moet ook het hele gewricht opnieuw opengelegd worden om een deel van de prothese te vervangen en geïnfecteerd weefsel weg te snijden. Er wordt in elk geval altijd zo’n zes liter fysiologisch zout gespoeld om de prothese zo schoon mogelijk te maken. Hierbij hoort voor de patiënt een week of twee ziekenhuisopname en opnieuw (langdurige) fysiotherapie/revalidatie…

Ongunstig scenario

En dat is in het gunstigste geval. Als de klachten namelijk langer dan een maand bestaan, moet de prothese vaak in zijn geheel worden verwijderd en krijgt de patiënt een tijdelijke prothese, gemaakt van botcement (waarin een antibioticum verwerkt zit) om zo het geïnfecteerde gebied langdurig te behandelen. In dat geval kan de patiënt zijn gewricht langdurig niet of slechts gedeeltelijk belasten. Wanneer het weefsel ‘gezond’ gekweekt wordt, kan er in veel gevallen weer een nieuwe prothese worden geplaatst, maar heel soms moet een gewricht worden vastgezet omdat het niet mogelijk is een nieuwe prothese te plaatsen. In het alleruiterste geval kan zo’n cascade van ellende tot een amputatie leiden…

Conclusie

Gelukkig komt (een vroegtijdig ontdekte infectie) maar bij 1 tot 2% van de patiënten voor en al die andere horrorverhalen nog veel minder frequent, maar je zal maar nét die ene patiënt zijn! Daarom zijn wij - zorgmedewerkers/operatieassistenten - ware voorvechters van de steriliteit! Wij waken als raven over het steriele gebied en roepen - als we zien dat een teamlid iets buiten het steriele veld aanraakt (met hand, jas, mouw of wat dan ook) - allemaal even strikt: “Onsteriel!”. Nu weet je waarom.