'Je had volledig de regie in eigen handen en dat was mooi om te zien'

Eigen regie.

Je was nog jonger dan mijn eigen moeder, je kinderen waren nog jonger dan ikzelf. Dat zette me wel even aan het denken.

Toen je bij ons kwam wonen, had je een indicatie voor hartfalen en COPD in de laatste fase. Je was een hele opgewekte vrouw, die echt genoot van de dingen die je nog kon doen. Het glas was altijd halfvol. Ik heb echt respect voor je gehad, en dat heb ik nog steeds. Ondanks dat je steeds meer moest inleveren, en bijna alleen maar in je stoel zat, ging je altijd uit van het positieve.

Je had volledig de regie in eigen handen en dat was mooi om te zien. Je gaf heel duidelijk aan hoe laat jij je ontbijt wilde en wij mochten dat klaarmaken. 'Dan mag je zo en zo laat terug komen, om me te wassen en aan te kleden, als ik dat aankan', zei je dan. Ook daarin was het heel belangrijk om het in jouw eigen tempo te doen, met jouw wensen. Je was zo benauwd soms!

Je zei een keer tegen me: 'Anne, jij maakt me toch niet wijs dat ik op een vaste dag MOET douchen?' 'Welnee, hoe kom je daar dan bij?' 'Ja… uh… er is er net iemand hier geweest en die zei dat het vandaag mijn douche dag was…' Hoezo op de wensen en behoeften ingaan en meebewegen in een ziekteproces... Ik heb je uitgelegd dat je zelf mag aangeven wat je per dag wil, wat je aankan en wij mogen daarbij begeleiden.

Je mocht graag handwerken en vroeger maakte je zelf de kleding voor de kinderen. Uren had je achter de naaimachine gezeten. Nu haakte je heel veel. Dit gen had je aan je dochters meegegeven, die handwerkten ook heel veel. Zo kreeg ik een gehaakt portemonneetje, blauw met een roze roosje erop. Het gebaar alleen al maakte me zo dankbaar dat ik jullie mocht kennen en begeleiden.

Toen je twee weken bij ons verbleef, werd je opgenomen in het ziekenhuis met een longontsteking. Na een week kwam je terug. Ik schrok van je aanblik. Zo ingeleverd, grauwe gelaatskleur en nog magerder. Maar je ogen straalden vaak. Je was zo blij dat je weer terug was. Al was het met de mededeling van de longarts dat ze in het ziekenhuis niets meer voor je konden doen. Er volgende meerdere gesprekken met jou, de arts, je kinderen en mij. Ik mocht erbij zijn als contactverzorgende. De medicatie werd standaard opgehoogd om te verlichten. De zorg kon je bijna niet meer aan, maar je moest en zou in de stoel zitten, in de kleren en met nette schoenen eronder. Zo was je. 'Anne, wil je mijn haren nog even iets opkammen, het zit niet netjes genoeg.' Dagcrème op, wenkbrauwen iets bijgetekend, handcrème op, alles bij de hand en zo leek je iedere dag weer heel wat, als je in de stoel zat. Maar oh, wat voelde jij je ziek. Op een ochtend vertelde je mij dat je voelde dat je niet lang meer te leven had. Je kon niet meer handwerken en alles werd je teveel. Dit was voor jou geen kwaliteit van leven. Je wilde de arts spreken. De arts kwam en benoemde wat hij zag; pijn, benauwdheid en de angst die daaruit volgde. Hij besloot dat we zouden beginnen met medicijnen geven op het moment dat je de pijn en/of benauwdheid ondragelijk vond. De arts vroeg ook wat je wilde als je bemerkte dat het niet genoeg hielp. Jouw antwoord was: 'Dan wil ik slapen, want dan merk ik het niet meer.'

Vanaf dat moment heb je ook de regie over je laatste dagen in de handen genomen. Je gaf aan dat je bepaalde mensen wilde spreken en dat je afscheid van hen wilde nemen. Je dochters en zoon hebben ervoor gezorgd dat deze mensen je kwamen opzoeken, op bepaalde tijdstippen van de dag (rond middernacht) zodat je zeker wist dat je niet gestoord werd door de zorg, keuken of vrijwilligster, omdat er dan alleen de nachtdienst rondliep.

Je hebt van iedereen heel bewust afscheid genomen. Ik was drie dagen vrij en ben naar je toegegaan. Ik kreeg een dikke knuffel, je bedankte me en zei: 'Anne, tot ziens!' Ik niet wetend dat ik jou niet meer in leven terug zou zien. Jij voelde dat we elkaar niet meer zouden zien, dat weet ik zeker. Toen je iedereen had gesproken, met de kinderen alles had besproken rondom de uitvaart, gaf je aan dat je de arts wilde spreken. Toen de arts er was, zei je: 'Ik heb alles gedaan wat ik wilde doen, ik wil nu slapen. Ik kan niet meer, heb teveel pijn en slapen helpt me dat ik geen pijn meer heb.'

Dit als symptoombestrijding ziende, heeft de arts met je besloten om een slaapmiddel toe te dienen. Vrijwel direct viel je in slaap en je bent een poosje daarna rustig ingeslapen.

Je lag op je bed in je eigen appartement opgebaard. Zo mooi tussen je eigen gemaakte schilderijen en je eigen handwerken. Je dochters hadden een paarse 'ketting' gehaakt met een heleboel gehaakte, gekleurde roosjes eraan, deze was precies de omtrek van de kist.

Wat me het meeste is bijgebleven is het intensieve contact. Het was zo herkenbaar wat er werd verteld op de begrafenis, hoewel je maar vijf weken bij ons hebt gewoond. Dat zegt iets over de diepgang van de gesprekken en het vertrouwen dat er was. Dat geeft zoveel voldoening, en maakt mijn werk zo bijzonder.

Ik probeer ongeveer vier weken na het overlijden een afsluitend gesprek met de familie in te plannen. Samen terugblikken over hoe het gegaan is, samen herinneringen ophalen, maar ook bespreken of familie ergens tegenaan gelopen is. Hadden er dingen anders gekund? Normaal gesproken nodig ik familie uit op het werk, maar de kinderen gaven aan dat ze dit niet zo zwaar zagen en nodigden mij en een collega uit in de stad. Even ergens borrelen en proosten op jou, hun moeder, hoe mooi! Het was heel waardevol om met deze mensen een avond op een andere manier af te sluiten dan dat ik gebruikelijk op het werk doe.