Hij zegt het helder, duidelijk en er niet omheen draaiend: 'Ik heb kanker'

We all smile in the same language

Mijn eerste gesprek vandaag is met een man die mogelijk darmkanker heeft. Meneer is analfabeet. Hij is alleenstaand en woont zelfstandig. Zijn sociale netwerk is groot. Er zijn meerdere broers en zussen die naar hem omkijken. Eén van zijn broers vergezelt hem nu. Een andere broer en schoonzus begeleiden en zorgen voor meneer in het dagelijks leven. Deze schoonzus is echter twee dagen geleden overleden.

'Het nieuwe jaar is net begonnen, maar niet zo goed voor ons', zegt meneer. ‘Mijn schoonzus is overleden en nu zit ik hier ook nog in het ziekenhuis.’ Ik condoleer beide heren met het verlies van hun dierbare. 'Het ging zo snel', vertelt meneer. Liefdevol praat hij nog wat over haar. ‘Wat verdrietig allemaal voor u. Kan u me zeggen waarom u nu hier bent?’ Helder, duidelijk en er niet omheen draaiend zegt hij: 'Ik heb kanker.'

De sfeer is direct minder beladen nu dat woord gevallen is waardoor het, ondanks het slechte bericht, makkelijker praat. Aan meneer merk ik wel dat hij van slag is, niet zo zeer vanwege zijn eigen ziek zijn, maar meer vanwege zijn schoonzus. 'Zij hielp mij bij het huishouden. Hoe moet dat nu allemaal?', zegt hij terwijl hij zijn broer aankijkt. Die antwoordt met: ‘Het komt wel goed, kerel. We zijn hier nu voor jou, om te horen wat de verpleegkundige te zeggen heeft.'

Omdat meneer analfabeet is, begin ik met een eenvoudige tekening van het menselijk lichaam die in het PID (Patiënten Informatie Dossier) zit dat meneer mee krijgt. Ik leg uit waar de darmen zitten en de plaats van de tumor die verdacht wordt van kanker. 'Dat moet eruit' zegt hij. ‘Het zou mooi zijn’, ga ik verder, ‘als dat zou kunnen. Maar de dokter wil nog meer onderzoek doen om te kijken of er uitzaaiingen zijn. Dat is een foto van uw longen en een scan van uw lever.’ Op de tekening laat ik meneer zien waar die zitten. ‘Die onderzoeken hebben wij al gepland voor u. Alles gebeurt nog deze week. Als de uitslagen allemaal bekend zijn komt u in een overleg. Daar zit een team van artsen en die adviseren wat het beste is voor u om te doen, in een zogenaamd behandelplan. En dan kan het zijn dat u een operatie gaat krijgen.’

Tijdens het gesprek check ik regelmatig of meneer het begrepen heeft. Mijn taalgebruik pas ik wat aan door het gebruik van korte zinnen. Ik luister en vraag hem of hij het begrepen heeft. Meneer is geneigd om het over allerlei andere zaken te hebben. Zijn dagindeling, vrijwilligerswerk en het kaarten. 'Ik ben gepensioneerd, maar ik kan niet stil zitten', zegt hij. Telkens kom ik terug op de reden van zijn bezoek aan mij en vat de dingen nogmaals samen. Meneer begint ook over kennissen en vrienden die ook kanker hebben gehad. ‘Het is bij iedereen anders’, leg ik uit. ‘Je kunt het niet met elkaar vergelijken.’ Uiteindelijk zeggen beide heren dat het hen duidelijk is. Ze zijn tevreden over de snelheid en hoe alles gepland staat.

In de communicatie met patiënten kan het helpen om extra duidelijk te spreken en ervoor te zorgen dat de ander je goed kan horen. Maar communicatie gebeurt op veel meer manieren dan met woorden. Ook de blik in je ogen, de toon van je stem, de bewegingen die je maakt en zelfs de snelheid van je ademhaling helpen in de communicatie. Of je nu professor bent of een putjesschepper, dat maakt niet uit. 'We all smile in the same language.’