Hoe houd je je cliënt met een verstandelijke beperking van sites als Dumpert af?

Het is triest, maar het gebeurt: mensen met een verstandelijke beperking die via filmpjes op sites als Dumpert belachelijk worden gemaakt. Wat kun je hier als zorgverlener tegen doen? Mediagebruik-experts Mary Berkhout en Peter Nikken geven tips.

Op sites als Dumpert verschijnen regelmatig filmpjes van mensen die duidelijk een beperking hebben. Herkennen jullie dit?

Mary Berkhout van Netwerk Mediawijsheid: ‘Het gebeurt vaak. Mensen met een beperking delen hun filmpjes impulsief. Ze overzien de gevolgen niet.’

Peter Nikken, psycholoog en onderzoeker: ‘Ik zie het vooral gebeuren bij verstandelijk beperkte kinderen en jongeren die weinig online ervaring hebben. Vaak zijn ze nieuw op social media. Ze weten niet waaraan ze beginnen en kunnen er niet kritisch mee omgaan. Door hun beperking leren ze moeilijk van hun fouten en zien ze hun eigen aandeel niet in dingen die verkeerd gaan.’  

Wat kunnen we hiertegen doen?

Mary: ‘Je kunt nooit helemaal voorkomen dat het gebeurt. Soms filmt een ander een cliënt en zet het online. Je hebt niet alles in de hand, maar wel veel. Uitgebreide voorlichting aan cliënten en vooral aan begeleiders is belangrijk.’

Peter: ‘Professionals moeten zich bewust zijn van hoe deze mensen in elkaar zitten en hoe ze leren. Met die kennis moeten zij hun cliënten helpen veilig te internetten. Hierbij is het wel belangrijk dat de professionals weten waar ze het over hebben. We merken dat zij vaak kennis over social media missen. Daardoor weten zij niet waar hun cliënten zich precies mee bezig houden.’

Hoe lichten jullie begeleiders dan voor?

Mary: ‘We hebben lesmateriaal speciaal voor onderwijzers en begeleiders in de vorm van spellen, zoals De Mediajungle. Hierin ontdekken zij spelenderwijs wat er online speelt – bijvoorbeeld ook op het gebied van online pesten en sexting - en hoe zij hun cliënten hierin kunnen bijstaan. Verder is er voor cliënten de website Steffie waar zij in eenvoudige taal voorlichting krijgen over veilig internetten. Wij willen vooral dat het internet leuk is voor kwetsbare mensen. We willen hun niets ontzeggen of verbieden. Iedereen heeft recht op een leuk online leven.’

Hoe zorg je dat cliënten met een verstandelijke beperking hun online gedrag echt blijvend veranderen?

Peter: ‘Ieder mens is anders en heeft daarom begeleiding op maat nodig. Wat je kunt doen, is de toegang tot bepaalde sites blokkeren. Maar eigenlijk is dit niet wenselijk en het kan ook niet zomaar. Het is immers vrijheidsbeperking. Wil je iemand met een verstandelijke beperking echt helpen zijn gedrag blijvend te veranderen, dan moet je veel geduld hebben. Je moet stap voor stap laten zien waar het toe leidt als je zomaar iets online zet. Deze mensen hebben veel herhaling nodig, omdat ze langzamer leren. Ook moet je ze helpen te generaliseren. Zo ken ik het voorbeeld van iemand die afleerde om seksueel getinte foto’s te delen, maar wel doorging met filmpjes. En het is belangrijk dat deze mensen hulpmiddelen bij de hand hebben, bijvoorbeeld een papieren schema waarop staat wat bepaalde emoticons betekenen, zodat ze dingen niet zo letterlijk nemen. Dit helpt hen om veiliger online te communiceren.’

Hoe ga jij om met het internetgebruik van jouw bewoners?