Diëtist Sascha: hoe voorkom je dat je ondervoeding over het hoofd ziet?

Ondervoeding is een groot probleem in de zorg. Wist je bijvoorbeeld dat in de thuiszorg 15 tot 30% van de cliënten ondervoed is? Vaak sluipt het erin en heb je het als zorgverlener niet gelijk door. Hoe komt het? Hoe herken je het? En bovenal: wat kun je ertegen doen? Diëtist Sascha geeft uitleg.

Wist je dat…

… in het ziekenhuis 15 tot 25%, in het verpleeghuis 10 tot 15% en in de thuiszorg 15 tot 30% van de patiënten ondervoed is?

… ouderen, chronisch zieken en patiënten rond een operatie het grootste risico hebben op ondervoeding?

… ondervoede patiënten minder snel herstellen van een ziekte of operatie en meer complicaties hebben?

… verlies van lichaamsgewicht en spiermassa, daling van de weerstand, verhoogde kans op complicaties, zoals infecties en decubitus (doorligplekken) en een vertraagde wondgenezing kenmerken van ondervoede patiënten zijn?

… ondervoeding een langere opnameduur veroorzaakt, verhoogd medicijngebruik, toename van de zorgcomplexiteit en afname van de kwaliteit van leven?

Wat is ondervoeding?

Ondervoeding betekent lang niet altijd dat iemand een laag gewicht heeft. Daarom is het niet altijd makkelijk te herkennen. We spreken van ondervoeding als iemand onbedoeld meer dan 10% afvalt in 6 maanden of meer dan 5% afvalt in één maand. Als iemand 70 kg weegt en hij valt in een halfjaar onbedoeld 7 kg af, of in een maand 3.5 kg, dan noemen we dat ondervoeding. Verder is er ook sprake van ondervoeding bij een Body Mass Index (BMI) lager dan 18.5. Ouderen (>65 jaar) zijn ondervoed bij een BMI lager dan 20.

Alles zit los: kleding, riem, horlogebandje, ringen

Als jouw patiënt of cliënt afvalt, dan zie je dat waarschijnlijk als eerste aan kleding, riemen en sieraden. Die gaan allemaal los zitten. Maar misschien zie je het ook wel aan de koelkast. Als je in de thuiszorg of in een woonzorginstelling werkt, dan zie je dat de koelkast maar niet leeg raakt, dat etenswaren over de datum gaan, dat fruit ligt te verpieteren op de fruitschaal. Als je in een ziekenhuis of verpleeghuis werkt, dan zie je dat maaltijden niet worden opgegeten, dat drinken eindeloos op het nachtkastje of tafel blijft staan, dat koekjes of andere lekkernijen vooral worden uitgedeeld en niet door de patiënt of bewoner zelf worden gegeten.

Wat zijn de oorzaken van ondervoeding?

Als je dit soort kenmerken signaleert, is de eerste stap het achterhalen van de oorzaak. Want dan kun je samen met je patiënt of cliënt oplossingen gaan bedenken. Deze voorbeelden kom ik zelf in mijn werk vaak tegen:

• Door verminderde mobiliteit lukt het lang niet altijd meer om boodschappen te doen, om boodschappen naar huis te dragen, om ze een trap op te krijgen;
• Door vermoeidheid en pijn lukt het niet meer om (lang) in de keuken te staan, om brood te smeren, om te koken, om dat extra tussendoortje nog even te pakken (want: alwéér opstaan!), om zware pakken van 1 liter op te tillen of uit te schenken, om blikjes of potjes te openen;
• Door verminderde eetlust bij ziekte, medicatie, eenzaamheid of vermoeidheid. Dan denk je ook gewoon een stuk minder aan eten. Of je ziet al zo op tegen een maaltijd dat je er maar niet aan begint.

Wat kun je zelf doen?

• Spreek vaste weegmomenten af zodat het gewichtsverloop in kaart wordt gebracht;
• Adviseer of bereid volle producten: volle melk, roomyoghurt, slagroomvla, pudding, kaas en roomboter;
• Zet eten en drinken klaar binnen handbereik, denk ook aan tussendoortjes en extraatjes bij de koffie;
• Schakel familieleden of mantelzorgers in voor boodschappen, een keertje samen eten, aandacht voor voldoende lekkers in huis;
• Laat tijdig aan de (huis)arts en diëtist weten wat er speelt. Samen staan we sterk en kunnen we erger voorkomen.