'Volledig apathisch en lag in bed alsof hij bevroren was, zo stil'

Deze man verbleef in een AZC en kwam bij ons als patiënt op de afdeling. Volledig apathisch en lag in bed alsof hij bevroren was, zo stil. Af en toe zijn ogen open, meer niet. Zijn nationaliteit was me niet goed duidelijk. Ik gokte Arabisch, maar zeker wist ik het niet. In het Engels vertelde ik hem alles wat ik wilde doen of wat er zou gebeuren die dag. In de hoop dat hij me begreep.

We wisten niet wat er gaande was. Bloedonderzoeken waren niet afwijkend, ook een CT vertelde niet aan ons waarom deze patiënt zich niet kon bewegen en niet reageerde. Een neuroloog kwam lang maar mompelde enkel: "Niets neurologisch", en vervolgde zijn dag.

En toen gebeurde het weer, de man opende zijn ogen, liep rood aan en begon intens te huilen. Alsof hij intens pijn had. Dit gebeurde bij de CT ook al. Hmm. Dus geen apathie, maar wat zou dit zijn?

Eindelijk kreeg ik zijn zoon telefonisch te pakken. We konden communiceren in het Engels en we spraken af dat zijn zoon kwam logeren bij zijn vader. Om de patiënt én ons te helpen.

De patiënt opende ineens zijn ogen en leek te reageren op mijn stem. Hij antwoordde met Adnan* toen ik in het Engels naar zijn naam vroeg. Ik stelde nog een vraag en vroeg welke taal hij sprak en zijn reactie was Arabisch. Nu zijn er veel soorten Arabisch en toen antwoordde hij nogmaals op mijn vraag: Palestijns-Arabisch. Ineens voelde ik een intens empathische emotie vanbinnen. En ik voel dat ik even vol schoot. Ik slikte flink. Ik wachtte met verder vragen en ik vertelde dat mijn dienst erop zat en dat ik hem de volgende dag weer zou zien.

De volgende dag kwam zijn zoon om te slapen bij deze patiënt. De patiënt was al meer wakker en zat rechtop in zijn bed, ik wist niet wat ik zag. Ik maakte kennis met de zoon en ik gaf hem verslag van de dag ervoor. Ik vertelde ook dat ik momenten zag bij deze patiënten dat hij ineens emotioneel was. Ik vroeg aan de zoon of de patiënt pijn had of dat er misschien meer gaan de was. De zoon vertelde dat de patiënt uit de Gazastrook kwam en soms hele nare flashbacks had. Hun familie is nog daar en daar maakte hij zich heel erg zorgen om.

Daar sta ik dan. Met de minor Cultuursensitieve Begeleiding onder mijn arm. Ik wist niet wat ik moest zeggen. Ik stamelde dat ik geen idee heb wat zij doormaken, en ik hun het beste toewens. Ik vervolgde mijn vragen op klinisch vlak.

Ik kon me wel voor mijn kop slaan toen ik de kamer van de patiënt uitliep.

Later sprak ik de arts van deze patiënt en vertelde ik mijn bevindingen. Waarschijnlijk een complexe vorm van posttraumatische stress stoornis in combinatie met conversiestoornis, want op lichamelijk vlak is er geen verklaring voor wat we de dag ervoor zagen bij deze patiënt.

De arts van deze patiënt, deze wilde graag een psycholoog inzetten en ging in gesprek met de patiënt en de zoon van de patiënt. De sfeer werd al gauw erg vervelend, want dit was de behandelend arts van de patiënt en ze hadden al eerder contact gehad en de arts heeft een ingrijpende diagnose van deze patiënt aan hem uitgelegd waarvoor hij inmiddels door dezelfde arts voor behandeld werd. Maar niet in elke cultuur wordt een diagnose, waar alle kaarten bloot worden gelegd, gewaardeerd. Een *culturele barrière was gaande. Tijdens het gesprek werd de sfeer er niet beter op. De patiënt wilde niks meer aannemen van de arts, hij wilde geen psycholoog en eiste een andere arts. Ik wilde ingrijpen, maar tegelijk wilde ik de arts ook niet voor het hoofd stoten. Ik trok de stoute schoenen aan en deed het toch. Ik laste een time-out in tussen arts, zoon en de patiënt.

Ik legde kort uit wat ik zag, en dat we wellicht eerst even naar elkaars cultuur moeten kijken en hierin bemiddeld. De arts respecteerde dit en trok zich even terug. Ik heb de patiënt uitleg gegeven over onze cultuur en begrip getoond voor hun cultuur en respect getoond.

Ik zag de patiënt zichtbaar milder worden en luisteren. Ik kreeg als antwoord een gelukwens vanuit de islam. Ik kreeg allerlei gelukwensen voor de toekomst voor zowel mijn familie als mij zelf. Ik dankte hem hiervoor en wenste hem ook voorspoed toe. Hij eindigde dat hij een psycholoog wil zien voor zijn nare herinneringen. Ik belde de arts, vertelde dat we wat er afgespeeld had en dat we een psycholoog mochten inschakelen. Arts was tevreden en ging achter de schermen aan de slag.

Gelukt.

Ik mocht een brug zijn. Ik had mijn voelsprieten uit en ik herkende wat er gaande was tussen hem en de arts. Door cultuur sensitief te zijn, zag ik hem. En liet ik ons, zorgverleners, aan hem zien. Ruimte voor hem en ruimte voor ons, zodat we elkaar begrijpen en tot elkaar kunnen komen. Om uiteindelijk de beste zorg te bieden. Want dat is waar we als zorgverleners voor gaan.

Die minor Cultuursensitieve Begeleiding zit toch best wel op zijn plek, zo onder m’n arm. 😉

* Cultuursensitieve zorg: Cultuursensitief werken betekent dat je rekening houdt met de culturele achtergrond en waarden van de patiënt of cliënt, en daarop afgestemde zorg of ondersteuning biedt (Pharos, z.d.).

* Adnan is een fictieve naam, ter bescherming van de privacy van de patiënt.

* Culturele barrière: Een taalbarrière kennen we misschien allemaal wel. We verstaan begrijpen elkaar niet omdat we elkaar niet (goed) verstaan. Met verschillende culturele achtergronden is dit niet anders. Wanneer gewoontes en gebruiken erg van elkaar verschillen kan er ruis komen in de communicatie en dan lijken de communicerende personen elkaar ineens niet te verstaan, ook al spreken ze dezelfde taal. Een mooi voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld oogcontact. In Nederland is oogcontact een teken een respect. In sommige landen is het maken van oogcontact ontzettend respectloos. Kan je nagaan wat dit doet in een gesprek als je dit niet van elkaar weet.

* Wil je meer weten wat cultuursensitief werken is en hoe je dit kan toepassen in jouw werk? Neem dan een kijkje op https://www.pharos.nl/cultuursensitief-werken-zorg-sociaal-domein-handvatten/#:~:text=Cultuursensitief%20werken%20betekent%20dat%20je,met%20religieuze%20of%20culturele%20voedingsgewoonten.