Matthias werkt als SAR-verpleegkundige: ‘Het is een jongensdroom die uit is gekomen’

Wat houdt je werk in?

‘Als SAR-verpleegkundige ben je aan boord van de SAR-helikopter verantwoordelijk voor de medische zorg. Ik werk volgens het landelijk protocol ambulancedienst (LPA), dus ik geef de patiënten die wij met de SAR-helikopter kunnen bereiken ambulancezorg. Die iets is uitgebreid, omdat we soms 2,5 uur lang onderweg zijn met een patiënt, bijvoorbeeld vanuit het meest noordelijke deel van de Noordzee waarvoor Nederland verantwoordelijk is. Op dezelfde lijn als het zuiden van Denemarken. We werken in de internationale wateren, maar ook de nationale wateren, de grote rivieren en het IJsselmeer. We doen veel reddingsmissies, zoekacties en vanaf de helikopter gaan we aan boord bij schepen en boorplatformen. Dan ga ik aan de staalkabel in een klimgordel naar beneden. Daarnaast werk ik ook deels als ambulanceverpleegkundige.’

Dat klinkt spannend, aan de kabel naar beneden…

‘Nou, ja, zeker. Het is een normale reactie dat als je honderd meter boven een schip hangt, dat je zoiets zegt van zo, dat is wel hoog. We gaan op vijftig voet (ongeveer 15 meter, red.), de helikopter uit om naar het schip te gaan. Het is indrukwekkend, zeker als alles om je heen klotst en golft en je hangt daar in windkracht zes, met golven van zes meter. Dan hang je daar, met naast je ook nog dat schip. Dan hang je op hoogte en dan gaat de helikopter stijgen om bijvoorbeeld boven een kraan te kunnen blijven met de rotorbladen en met de helikopter zodat alles veilig is. En dan pas gaat hij naar het schip toe. Het is dus zeker indrukwekkend, maar ik heb snel zoiets van oké, ik moet erheen. De focus is er dan wel meteen.’

Hoe ben je op het idee gekomen om dit te gaan doen?

‘Ik ben militair verpleegkundige geweest en heb bij de luchtmobiele brigade gewerkt. Ik had al in helikopters gewerkt, in Chinooks en cougars. Toen ik uit dienst ging bij Defensie dacht ik: als dit ooit is privé kan doen, zou dat wel heel mooi zijn. Ik heb er echt naar toegewerkt. Via de spoedeisende hulp en daarna als ambulanceverpleegkundige. Het is wel een jongensdroom die uit is gekomen.’

Wat voor type patiënt zie je vooral?

‘Dat is erg gevarieerd, maar meestal bellen ze niet meer voor een vinger tussen de deur. Offshore is alles groot en zwaar, dus als er iets misgaat, gaat het meestal ook goed mis. Op een vissersboot een hijshaak tegen je hoofd aan krijgen, is meestal geen klein tikje. Verder hebben we bijvoorbeeld drenkelingen, deze mensen kunnen reanimatiebehoeftig zijn en hebben goede medische zorg nodig. Alleen, een zware helikopter is wel een soort laatste redmiddel. Op bijvoorbeeld een boorplatform, kijken ze altijd eerst of het echt nodig is dat ze ons oproepen.’

Het klinkt alsof jullie zelf ook risico lopen, is dat zo?

‘Ja. Er wordt altijd een duidelijke afweging gemaakt. Is dit wel echt op dit moment nodig om deze missie uit te voeren? Je brengt een helikopter in de lucht met vijf personen aan boord. En we gaan niet vijf man in gevaar brengen voor een gebroken pols. En dan gaat het wel om extreme situaties. Kijk, iemand die buikpijn heeft, is heel vervelend. Maar is die echt doodziek? Of op een boorplatform? Of kunnen we wachten tot morgen dat er een schip heen gaat? En is het nu nodig om met windkracht zeven, ‘s nachts, zonder zicht vijf man daarboven te laten hangen? En dat je erachter komt dat het misschien wel heimwee was? Dat zou zo maar kunnen.’

Hoe beperken jullie het risico zoveel mogelijk?

‘Veiligheid heeft de hoogste prioriteit. We zorgen dat we vrijwel dagelijks vliegen, als we niet worden opgeroepen doen we vaak een trainingsvlucht. Dan oefenen we verschillende handelingen, bijvoorbeeld op een schip landen of met de stretcher naar beneden gaan. En dat moet ik ook ‘s nachts een keer doen en onder stress oefenen. Daarnaast moet ik een keer in de zoveel tijd, vaak een keer in de 25 of 30 dagen, mijn vaardigheden onderhouden, als ik dit niet op de ambulance doe. Zoals intuberen, reanimeren en airwaymanagement.’

Wat vind je het moeilijkste van dit werk?

‘Het is moeilijk werk. Het moeilijkste vind ik goed blijven in alle disciplines. Je bent deel van de crew. Als mijn collega zich niet goed voelt, moet ik ook achter missiesystemen kruipen. Het is niet mijn hoofdtaak, maar we zijn wel cross-trained om het te kunnen. En dan soms de operationele beslissingen nemen. Moeten we echt naar een bepaald ziekenhuis of kunnen we ook naar een ziekenhuis dichterbij. En die beslissingen worden genomen in nog geen minuut. Dus dat is toch moeilijk, maar verder vind ik het ook mooi. Dus het lastige is ook leuk. Dat zet de uitdaging.’

Hoe is de samenwerking aan boord?

‘Omdat we onder zulke extreme omstandigheden werken is het van groot belang dat de samenwerking goed is. We werken volgens crew resource management (CRM). Dat is een manier van werken waarbij je zo duidelijk mogelijk werkt en zo fouten tot een minimum probeert te beperken. Communicatie en hiërarchie zijn daar onderdelen van. Iedereen aan boord heeft zijn eigen specialiteit. En iedereen heeft ook zijn zeggenschap daarover. Iedereen is gelijk aan elkaar, er is geen sprake van hiërarchie. Ik kan dus ook tegen de meest ervaren piloot kan zeggen dat ik iets niet zie zitten. En als ik iets zeg wat nergens op slaat, dan wordt dat ook gezegd. Niet dat je elkaar afbrandt, want dat is het makkelijkste dat er is. Maar het wordt dan later teruggekoppeld: “Waarom weet je dat niet? Heb je dat niet gehad in training? Oh nee, misschien moeten we de training aanpassen.” Je bent aan boord zo sterk als je zwakste schakel, daarom moet iedereen zich vrij voelen om vragen te stellen als iemand iets niet weet.’

Welke situatie is je het meest bijgebleven?

‘De situaties zijn veel intenser dan op de ambulance. Daar zie ik per dag vier mensen met pijn op de borst, dat kan ik niet terughalen. Maar als je hier pijn op de borst hebt, dan moet je er heen vliegen. Je moet naar beneden met je spullen. Op de brug moet je een inschatting maken. De intensiteit is veel hoger. Je moet met de patiënt weer omhoog de helikopter in. Eenmaal in de helikopter moet je aan de gang met de zorgverlening.'

'Maar de meeste indrukwekkende was een mogelijke drenkeling in de winter en het was tegelijk ook mijn eerste oproep. De buitentemperatuur was vier graden en de zee was niet veel warmer. Alles ging zo snel, maar opeens hadden we de persoon in het zicht, hij dreef op zijn buik. De redder is het water ingegaan en heeft de persoon zeer snel uit het water weten te halen, horizontaal, want dat is zeer belangrijk. De patiënt was nog maar 17 graden toen we begonnen met de behandeling. Dat is normaal gesproken niet verenigbaar met het leven. Maar het heeft ook een beschermende werking als je heel koud bent. Het beschermt je hart ook. Het metabolisme staat allemaal op een heel laag pitje.'

'Een maand na deze redding heb ik contact gezocht met het ziekenhuis. De persoon liep en lachte weer. Naar omstandigheden functioneert hij weer goed.’