Lieke werkt in een tbs-kliniek: ‘Het is echt heel leuk om in een tbs-kliniek te werken!’

Wat houdt je werk in?

‘Ik heb eerst gewerkt als sociotherapeut, nu ben ik ruim een jaar algemeen coördinator. Als sociotherapeut sta je op een groep. Patiënten hebben de hele dag zorg nodig. In principe zijn de deuren van 8 uur ’s ochtends tot 10 uur ’s avonds open, maar niet alle patiënten hebben een open deur. Op een groep staan houdt in dat je eigenlijk de dag doorbrengt met de patiënten en ze helpt bij wat ze nodig hebben en in alles wat ze doen. Van samen ontbijten tot de hele dag risico’s van patiënten signaleren en medicatie geven. Je maakt alle emoties van een patiënt samen mee. Er zijn ook afdelingen waar het echt één op één zorg is omdat het risico, vaak op agressie, heel hoog is. Daar zit de deur altijd op slot en dan ga je soms wel met twee personen naar één patiënt.’

‘Nu ben ik als algemeen coördinator verantwoordelijk voor de veiligheid in de kliniek. Ik ben niet meer verbonden aan één afdeling, maar ik ben er voor de hele kliniek. Ik word de hele tijd gebeld door alle afdelingen. “Ik heb dit, wat moet ik doen?” Het is veel coachen, meedenken en risico’s inschatten. Het kan ook zijn dat die noodtelefoon afgaat en ik een figuurlijk (maar soms ook letterlijk!) brandje moet blussen. Ik zie ook toe op de toepassing van dwang- en drangmaatregelen, want ondanks dat het patiënten zijn met de tbs-titel, mogen we echt niet zomaar een deur op slot draaien, een telefoon innemen of ingrijpmedicatie toedienen.’

Je noemt deze mensen patiënten, zie je ze ook op die manier?

‘Tbs is geen straf, het is een maatregel. Patiënten zitten eerst hun gevangenisstraf uit, als ze die hebben. Daarna komen ze bij ons voor een behandeling. Dus de straf is geweest, dat is niet meer bij ons van toepassing. Wij straffen onze patiënten ook nooit, ook niet als ze risicovol gedrag vertonen, of regels overtreden. Dat zien we echt als uiting van hun ziektebeeld en daar proberen we op te behandelen. Dus als we iemand in de separeer plaatsen, doen we dat echt omdat de veiligheid dat noodzakelijk acht. En zo kort als mogelijk, maar nooit als straf.’

Ik kan me voorstellen dat het ook belangrijk is om een goede band met je collega's te hebben in dit werk, klopt dat?

‘Het is bij ons wel een hele open en transparante cultuur. Mensen die nieuw bij ons komen werken, zeggen ook altijd dat ze echt in een warm bad terecht zijn gekomen. Ieder team heeft elke zes weken een teamdag. Dat is ook best wel veel, het is ook om te zorgen dat het team hecht is. Je kwetsbaar opstellen en delen hoe het met je gaat, wordt bij ons erg gestimuleerd. Het is belangrijk om te weten of het team op jou aan kan. Het werk kan spannend zijn en die emoties mogen er zijn, maar het is wel belangrijk om daar open over te zijn zodat je niet over je eigen grenzen gaat. Het verbindt natuurlijk heel erg als je continu in rare of gevaarlijke situaties terecht komt.’

Wat moet je goed kunnen voor jouw werk?

‘Veel geduld hebben. Het duurt vaak lang voordat patiënten dingen begrijpen. Ze hebben vaak ook wel (licht-)verstandelijke beperkingen of een laag IQ. Of ze horen continu stemmen, waardoor niet blijft hangen wat ze moeten doen of wat je hebt gezegd. Ik denk dat het ook wel echt goed is om je goed in te kunnen leven in de patiënt, dus empathie. Het is natuurlijk best wel heftig om in zo'n setting te zitten, het is toch allemaal heel gesloten. tbs is voor veel mensen lastig omdat je geen einddatum weet, dat kan je best wel hopeloos maken. Dus om daar een beetje empathie voor op te kunnen brengen en daarbij te kunnen aansluiten is wel belangrijk. Je moet ook snel kunnen schakelen. Op het ene moment staat daar iemand tegen je te schreeuwen, het volgende moment uit iemand zijn suïcidale gedachten bij je en dan moet je weer serieus in de vergadering of ben je met medicatie bezig. Dat vergt scherpte en een continue alerte houding.’

Wat voor gebeurtenissen zijn je het meest erbij gebleven?

‘Er is één patiënt die me wel heel erg bij is gebleven. Hij wilde zijn behandeling stopzetten, hij zag het de hele tijd niet meer zitten. Hij zei dat hij naar de longstay wilde, dat is een aparte kliniek waarin patiënten worden geplaatst die niet meer behandeld worden. Terwijl ik het idee had dat er echt nog heel veel te halen voor hem was en dat hij echt nog wel stappen kon zetten naar buiten. Dus ik heb daar heel veel gesprekken met hem over gevoerd. Met sommige patiënten kun je wel degelijk een band opbouwen, zo had ik een goede behandelrelatie met hem. Uiteindelijk heeft hij er wel voor gekozen om te blijven. En nu zie ik dat hij bijvoorbeeld onbegeleid op weekendverlof kan naar zijn familie en hem af en toe zo blij zijn dat hij buiten werkt, buiten sport. Dat vind ik dan wel echt gaaf.’

Vind je zelf dat je een bijzonder beroep hebt?

‘Ja, dat vind ik wel. Je merkt dat heel erg aan de reacties van mensen. Als die vragen: “Wat doe jij voor werk?” Of als je zegt dat je in een tbs-kliniek werkt. Mensen zijn gelijk geïnteresseerd. En ik merk heel erg dat mensen eigenlijk geen flauw idee hebben hoe dat daar allemaal aan toe gaat binnen, hoe het eruit ziet, of hoe zo'n behandeling eruitziet. Er zit heel veel onbekends in. Er zijn wel wat documentaires op internet en op tv. Maar ik vind dat dat niet altijd een heel goed beeldschets is van hoe het nou echt is om daar te werken. Mensen verwachten meer dat het eruit ziet als een gevangenis. Alleen wij hebben een binnenplaats met vijf gebouwen eromheen die heel hoog zijn, waar je nooit op komt. We hebben bijvoorbeeld ook geen tralies voor de ramen. Maar dat is gewoon zo dik glas dat je daar niet doorheen kan. Afgelopen zomer was over onze kliniek de vijfdelige documentaireserie ‘In de tbs’ op televisie te zien, ik heb goede hoop dat dit een realistisch beeld schetst. Deze is nog steeds te zien via NPO start.’

Wat vind je de moeilijke kanten van je werk?

‘Je wil heel graag zorg verlenen, maar soms, vooral bij ons, willen mensen dat niet. Of ze kunnen dat helemaal niet toelaten omdat ze eigenlijk zo beschadigd zijn. Of omdat ze je niet meer kunnen vertrouwen, of omdat ze jou zien als de vijand. Je wil zo graag iemand helpen, die het ook zo nodig heeft, terwijl diegene dat gewoon niet wil of kan accepteren. Dat vind ik heel moeilijk.’   

Hoe ben je in dit werk terechtgekomen?

‘Ik wilde heel graag bij de politie werken, maar ik werd niet aangenomen omdat ze me te jong vonden. Toen ben ik de opleiding veiligheidskundige gaan doen. Voor mijn stage kwam ik via via bij de gevangenis terecht. Dat vond ik heel interessant allemaal, ik heb toen ook heel snel de politiedroom laten varen. Vanuit de gevangenis ben ik bij het Pieter Baan Centrum terecht gekomen en vanuit daar heb ik gesolliciteerd bij de kliniek waar ik nu werk. En dat was natuurlijk in het begin wel spannend, want ik had dus geen zorgachtergrond. Je wordt hier heel goed begeleid en er is veel aandacht voor ontwikkeling, scholing en opleiding.’

Zijn er nog punten die ik niet heb gevraagd, maar je wel graag wil benoemen?

‘Dat het echt heel leuk is om in een tbs-kliniek te werken! Overal in de zorg zijn natuurlijk mensen te kort, ook bij ons. Het is super afwisselend, je weet echt van tevoren niet wat het dag je gaat brengen. Vooral patiënten die psychotisch zijn, zijn soms ook heel grappig, die doen vaak onverwachte dingen waar we ook met z'n allen om moeten lachen. Je moet het natuurlijk ook wel een beetje luchtig houden. Er is echt heel veel humor wel bij ons. Het is dus echt een hele leuke, interessante werkplek!’