'Jeetje Claudia, weet je dat je een gevaar aan tafel bent?'

Tijdens mijn opleiding was ik werkzaam in een betrekkelijk klein perifeer ziekenhuis. Om toch ervaring op te doen met ingrepen die niet op die locatie plaatsvonden, was het gebruikelijk om een externe ‘hoog complexe stage’ te doen in een groot ziekenhuis.

Tegendraads idee

Hoewel ik zelf in het Noorden werk en woon, koos ik er niet voor om zoals alle andere leerlingen uit mijn ziekenhuis naar het UMCG te gaan. Mijn vriend woonde destijds nog in Brabant en het leek mij – in onze prille relatie – leuk om in die regio mee te kijken. Ik kon dan negen dagen bij hem logeren, als een soort proef-samenwonen. Twee vliegen in één klap. Zodoende kwam ik (na véél gedoe achter de schermen, al wist ik daar niks van; dat heeft mijn praktijkopleider allemaal voor mij geregeld) in Tilburg terecht.

Knikkende knieën

Ik weet nog goed hoe ik met knikkende knieën voor het eerst een vreemd OK-complex op stapte. Toen ik als eerstejaars in mijn eigen ziekenhuis begon, kon ik niks en wist ik niks. Dat was iedereen bekend, want ik begon tenslotte net aan mijn opleiding. Nu was ik derdejaars en had ik al veel geleerd, maar… Zou ik dat ook in een totaal nieuwe setting kunnen toepassen?

Brabantse mentaliteit

Al in de kleedkamer kwam ik erachter dat de mensen in elk geval vriendelijk waren. Ik werd bijna letterlijk met open armen ontvangen. Toch namen mijn zenuwen niet werkelijk af tijdens de rondleiding over het grote OKC. Als je gewend bent aan vijf operatiekamers, voelt dik twintig heel indrukwekkend…

Het duizelde me van alle nieuwe indrukken: andere collega’s, andere artsen, operatiekamers en magazijnen vol met spullen en materiaalhokken vol apparatuur die ik voor een deel niet kende. En dat terwijl de OK-dag nog moest beginnen!

Toch aan tafel?

Op de eerste dag stond er direct een grote ingreep gepland. Ik mocht ‘een neo blaas’ instrumenteren (waarbij ze de blaas verwijderen en van een stuk darm een nieuwe maken). Van tevoren had ik me er volledig op voorbereid. Het protocol was aan me opgestuurd, ik had het boek met de operatiestappen zo ongeveer uit mijn hoofd geleerd en de specifieke dingen vroeg ik op de dag zelf na. Het voelde erg spannend in deze nieuwe omgeving, maar dit was mijn kans. Als ik deze ingreep wilde doen, moest het nu.

Aflos

De operatie was net goed en wel begonnen, toen de omloop werd afgelost. De operatieassistent die binnenkwam, zei direct luid: “Jeetje Claudia, weet je dat je een gevaar aan tafel bent?” Ik sprong stijf overeind. Met jachtige blik keek ik haar aan, de adrenaline gierde letterlijk door mijn lijf en door mijn hoofd schoten wel honderd dingen die ik wellicht verkeerd deed. De vrouw boog zich naar me toe en duwde mijn spatbril dichter tegen mijn gezicht. “Voordat je het weet ligt dat ding in het operatieveld.”

Extra bescherming

Omdat ik nogal warmbloedig ben, beslaat het plastic spatscherm bij het minste of geringste en daarom draag ik de bril vrij ver van mijn gezicht. Ook nu keek ik vrijwel direct door een witte waas. In mijn eigen ziekenhuis heb ik extra plastic hoesjes (een afgeknipt stukje slang) om de uiteinden van de pootjes geschoven, zodat de bril altijd klem blijft zitten achter de touwtjes van mijn mondmasker.

Tijdens de Tilburgse stage kon ik de aflos ervan overtuigen dat het veilig was en trok ze de bril weer een beetje naar voren, maar niet zo ver als eerder. Een soort compromis. Ik vond het (toen ik eenmaal van de schrik bekomen was) best een overtrokken reactie. Zo’n bril zit toch klem vast, dacht ik.

Misse boel

Járen later hoorde ik van een collega dat het wel degelijk mis kan gaan. Bij één van de artsen viel de leesbril pontificaal midden in het operatiegebied… Dikke vette OEPS! Iedereen aan tafel was dusdanig confuus dat ze niet direct ingrepen. Wat moet je dan? Als je de bril pakt, ben je zelf direct onsteriel. Dat is natuurlijk met een nieuwe handschoen te ondervangen, maar het gaat lijnrecht in tegen alles wat we leren.

Tweede natuur

Het niet aanraken van steriele velden vanaf de zijlijn of het niet aanraken van onsteriele voorwerpen als je aan tafel staat, wordt diep tot in onze ziel geramd. De eerste paar dagen op de OK trekken we leerlingen zo ongeveer tien keer per dag aan hun jas achteruit. “De afstand tot het steriele veld is minimaal 50 centimeter!”, roepen we allemaal. Dat wordt een tweede natuur. Zelfs als ik lesgeef in een Skillslab setting, gaat het ‘tegen mijn gevoel’ in om onsteriele materialen aan te raken als ik me voor een demo in een steriele jas hijs. In de ‘bril-situatie’ greep de omloop vlot de bril uit het wondgebied. Iedereen staarde elkaar aan. En nu? Niemand durfde het uit te spreken; ze waren waarschijnlijk allemaal druk in hun hoofd met het bedenken van de oplossing.

Oplossingen

Als je het wondgebied zou spoelen verspreid je de bacteriën. Wanneer je met desinfecterende vloeistoffen aan de gang gaat, beschadig je te veel schoon weefsel… Niks doen geeft een risico op wondinfectie; overal kleefden nadelen aan. Volgens mij kozen ze er uiteindelijk voor om het wondgebied met gazen te deppen (en die vervolgens ‘weg te doen’ – uit het steriele gebied weghalen dus), een handschoenenwissel voor het hele team en daarna kreeg de patiënt preventief antibiotica toegediend. Toen ik het verhaal later hoorde, moest ik toch terugdenken aan de Tilburgse collega. Zou zij ook ooit zoiets hebben meegemaakt? En daardoor zo voorzichtig zijn geworden?