'Deze ouders zijn emotioneel instabiel en onvoorspelbaar'

'Emotionele ouders' worden gedreven door hun emoties. Zij ervaren grote schommelingen in hun gemoedstoestand: hoge pieken en diepe dalen. Het ene moment zijn ze overbetrokken, het andere moment zijn ze teruggetrokken. Hierdoor is er sprake van inconsistentie in hun gedrag. Hoe een ouder zich voelt, is voor een kind vaak verrassend en onvoorspelbaar. De ouder is met zichzelf ingenomen en daardoor (grotendeels) onbeschikbaar voor de behoeften van het kind. 

Deze ouders zijn emotioneel instabiel en onvoorspelbaar; ze kunnen hun emoties niet reguleren. Dat betekent dat zij buiten proportie reageren op gebeurtenissen die je als volwassene makkelijk aankunt als je aanwezig blijft in de situatie en het overzicht houdt. Echter, zij worden dermate overvallen door hun emoties dat ze het overzicht kwijtraken en de situatie niet als volwassene kunnen benaderen. Op zo'n moment worden ze één met hun emoties en gaan ze daarin op.

Wanneer zij tegenslagen ervaren, lijkt het alsof het einde van de wereld nadert en nemen drama, pessimisme en catastrofale scenario dan de overhand. Zij laten zich dermate meeslepen door hun emoties dat ze het contact met de realiteit en de feitelijkheden verliezen. Voor een kind kan het behoorlijk beangstigend zijn als een ouder zich zo gedraagt. 

Zulke ouders zien anderen (en geregeld dus ook hun kind) als hun redders: als een ander ze helpt, hetzij door het probleem voor ze op te lossen, hetzij door te helpen relativeren of anders, dan worden ze gered. Als anderen niet beschikbaar zijn om hun te redden, voelen ze zich in de steek gelaten en neigen ze naar slachtofferschap en hulpeloosheid. Wanneer emotionele ouders een inzinking hebben, sleuren ze hun kind(eren) daarin mee. Kinderen voelen hun wanhoop en boosheid in alle intensiteit.

Zoals je leest gedragen 'emotionele ouders' zich vrij kinderlijk en je zou kunnen zeggen dat zij de meest kinderachtigen zijn van de vier types emotioneel onvolwassen ouders.

In de omgang wekken ze de indruk dat er naar ze moet worden uitgekeken en dat er met beleid met ze moet worden omgegaan. Je wilt namelijk niet dat ze boos of geraakt worden. Vaak hebben de andere gezinsleden het gevoel dat ze op eieren lopen. Zo ontstaat er ook een wisselwerking, waarbij de andere gezinsleden het gedrag faciliteren door veel rekening met de 'emotionele ouder' te houden en door zich daaraan te conformeren. Als kind pas jij je ook aan omdat je niets liever wilt dan jouw ouder gelukkig te zien.

Emotionele ouders zijn vaak geneigd de wereld in zwart/wit te zien, zich rancuneus op te stellen tegenover de buitenwereld en anderen te controleren met emotionele tactieken. 

Door hun fluctuerende gemoedstoestand en reactiviteit komen ze onbetrouwbaar en intimiderend over. Hun impulsiviteit komt vooral tot uiting binnenshuis. Als je opgroeit met een 'emotionele ouder', moet je al vroeg leren inschatten welke gedrag op dat moment het meest geschikt is en wat er nodig is. Kinderen ontwikkelen een bepaalde gevoeligheid hiervoor en worden hyperalert voor andermans gevoelens, gemoedstoestanden en verplaatsen hun focus op de ander. Dit leidt tot vertroebeling van de eigen identiteit en wensen.

Er zijn natuurlijk verschillende gradaties, maar je zou kunnen zeggen dat ouders die aan het einde van het spectrum zitten, mentaal ziek zijn en er kunnen persoonlijkheidsstoornissen zoals narcisme, psychotisch of borderline een rol spelen. Het kan voorkomen dat zij dreigen met zelfmoord, wat voor kinderen zeer beangstigend kan zijn.

Voor volwassen kinderen van een 'emotionele ouder' is het belangrijk om te leren dat het gedrag van die ouder ongezond is en geen maatstaf, dat kinderen geen verlengstuk zijn van hun ouders of hun emoties en dat kinderen niet verantwoordelijkheid zijn voor de fluctuaties in gemoedstoestand van de ouder. Er komt dan een proces op gang van separatie en begrenzing. Ik sluit af met een voorbeeld van hoe een 'emotionele ouder' zich kan gedragen:

Een 40-jarige dochter ligt met griep op bed in haar eigen woning. Moeder raakt ongerust en belt dochterlief wel vijf keer per dag op. Ze wil ook langskomen, wat de dochter afhoudt en voor de zekerheid doet ze de dievenklauw op de deur. Na een paar dagen besluit moeder dat het genoeg is geweest met ziek zijn en gaat naar de woning om haar dochter uit bed te halen. Maar ze kan de woning niet in. Dochter hoort niets meer van moeder en focust zich op herstel. Later confronteert ze haar moeder met haar overbetrokkenheid, waarop haar moeder de slachtofferrol aanneemt. 

Aanvankelijk lijkt moeder ‘gewoon’ een bezorgde moeder; het is echter opvallend hoeveel zorg ze toont voor een griep. Ook negeert ze de begrenzing die haar volwassen dochter stelt. De mate waarin ze zich interesseerde, gevolgd door haar reactie toen ze zich terugtrok, geeft aan dat moeder zelf de behoefte had om gerustgesteld te worden en controle wilde houden. De behoefte van haar dochter om haar focus op haar herstel te richten, wordt voor moeder secundair. Kortom, in plaats van een hulpbron te zijn in het herstel van haar dochter, zoekt de moeder geruststelling bij haar.