‘Humor is afleiding, heeft geen bijwerkingen, doorbreekt taboes en is een uitlaatklep’

Verbinding door humor

De blogs die ik schrijf gaan meestal over ernstig ziek zijn en alles wat daar omheen gebeurt. Kanker is natuurlijk ook emotioneel beladen. Alles wat ermee te maken heeft, is vaak zwart, donker en negatief. Dat wil niet zeggen dat mijn gesprekken met patiënten altijd helemaal serieus verlopen. Het kan zeker ook luchtig zijn en soms is er zelfs ruimte voor een grapje of een woordspeling.

In een gesprek voel je in de eerste paar minuten vaak al aan hoe de sfeer is. En door de jaren heen leer je met welke tools je een gesprek vloeiender kunt laten verlopen. Humor is daar een ‘smeermiddel’ bij. Het is heel persoonlijk, maar werkt voor iedereen positief. Het helpt weliswaar niet tegen de boodschap die je moet gaan brengen, maar breekt het ijs en het relativeert. Humor is een belangrijk bindmiddel tussen patiënt en zorgverlener. Het helpt bij het opbouwen van een vertrouwensrelatie tussen mensen en om hen op hun gemak te stellen. Dat is volgens mij ook onze taak als zorgverlener.

Ook voor de omgeving van de patiënt is humor een bindmiddel. Het zorgt ervoor dat de spanning er wat afgaat en brengt soms zelfs wat vrolijkheid. Al is het geen wondermiddel, het haalt soms voor de omgeving het zware van het onderwerp af, waardoor het makkelijker wordt om iemand met de ziekte kanker te benaderen.

Humor is dus zeker een communicatiemiddel. Met een lach als ijsbreker kom je tot een ander. Een lach is een non-verbaal teken van acceptatie en van een veilige situatie. Je creëert verbondenheid. Humor is ook afleiding, heeft geen bijwerkingen, doorbreekt taboes en is een uitlaatklep. Het mag en kan, zolang het maar niet kwetsend is. Als er gelachen wordt in de spreekkamer, maakt de patiënt-hulpverlener relatie ruimte voor een mens-mens relatie. Een patiënt kan zo even uit de patiënten rol stappen en dat wordt als erg fijn ervaren.

Ik heb wat voorbeelden uit gesprekken met mijn patiënten die ik graag deel. Al kan ik de sfeer hier natuurlijk niet goed weergeven.

Na een darmoperatie is het belangrijk dat de patiënt weer wat eet en mobiliseert, zodat de darmen weer op gang komen. Ik zeg tegen een patiënt dus dat het laten van winden belangrijk is, deze te laten floepen en niet in te houden. Waarop hij zegt: ‘Ik zal ze daar dan eens een poepie laten ruiken en ik verspreid geen parfum hoor.’

Een volgende patiënt vraag ik hoe het met zijn ontlasting gaat waarop hij zegt: ’Het is letterlijk en figuurlijk een shitzooi.’

Andere grappige reacties zijn: ‘Mijn eigen risico heb ik er wel uit zo.’ ‘Kan ik het wc-papier ook declareren?’ En na een coloscopie: ‘Ik heb een haat-liefdesrelatie met mijn wc.’

Op YouTube kun je een filmpje vinden van Herman Finkers over een slechtnieuwsgesprek dat uit zijn voorstelling ‘Na de pauze’ komt. Hilarisch!