Interview Maurice de Hond: 'Ververs de lucht in het ziekenhuis negen keer per uur'

Denk je dat als we niet in lockdown waren gegaan, er genoeg IC-bedden en verpleegkundigen waren geweest?

'Als we helemaal niets hadden gedaan, dan hadden we er niet genoeg gehad. Of we deze lockdown echter hadden moeten doen, vraag ik me af.'

Wat had je dan gedaan?

'Het belangrijkste dat gedaan is, is denk ik het afgelasten van bijeenkomsten van vijf of meer personen. Dat is verreweg de belangrijkste component geweest van de ingrepen. Als we dat alleen hadden gedaan en we zouden die andere ingrepen achterwege hebben gelaten (dus mondkapjes, anderhalve meter), dan zou je in Nederland meer het patroon van Zweden hebben gezien. Dat betekent dat toen de daling eenmaal begon in te zetten, deze veel geleidelijker naar beneden zou zijn gegaan en daarmee langer had geduurd. Maar dan wel met minder economische en maatschappelijke schade.' 

Je bent veel in het nieuws over ventilatie en buitenactiviteiten. Is volgens jou elke buitenactiviteit veilig?

'Ja, zelfs een open voetbalstadion is in principe gewoon veilig. Het enige punt is dat de aan- en afvoer van mensen vrij complex is. Als je met 50.000 man in een stadion zit, heb je ook vervoer, toiletten en horeca nodig, en dan is de kans op besmetting een veel groter risico. Als je daar niet voor goede ventilatie zorgt is dat problematisch, maar op de plek zelf is de kans heel klein. De enige situatie buiten die wel risicovol is, is het hangend op bijvoorbeeld een statafel met elkaar praten. Dit is gevaarlijker in het donker dan overdag.' 

Hoe kan dat?

'Het wordt steeds duidelijker en blijkt ook uit Amerikaans onderzoek: UV-stralen vernietigen het virus veel sneller.'

Ook als je maar even een paar seconden met elkaar praat?

'Ja, ook dan. De halveringstijd van het virus is gigantisch veel kleiner door UV-licht. Zeker in vergelijking met het donker. En als je dan ’s avonds een kwartier met elkaar op korte afstand staat de praten, dan kunnen die aerosolen wel een risico vormen.' 

En die "terrasbesmetting" in Dokkum dan?

'Ja, wat daar is gebeurd, is natuurlijk dramatisch. En ook hoe de GGD daarmee bezig is geweest. Ik heb me daarin verdiept en werd ook benaderd door twee journalisten uit een plaatsje daar in de buurt die ermee bezig waren. Een van hen heeft ook de voorlichter van de GGD daar benaderd en enkele kritische vragen gesteld. Het bleek dat de groep in kwestie zowel op het terras heeft gezeten als binnen is geweest. De argumenten daarbij: “ze hebben buiten gezeten, het was windstil en ze hebben de anderhalve meter niet gehouden, dus ik denk dat het buiten is gebeurd”. Van Dissel heeft dit op dinsdag in de Tweede kamer nog gewoon herhaald. Ik vind het helemaal niet erg als iemand een ander standpunt heeft; als hij dat maar goed kan onderbouwen. Dit was echter een en al stompzinnigheid. Ik heb er geen ander woord voor.'

En dan die afstand. In Frankrijk is het 1 meter, hier 1.5 meter. Wat kun je daarover zeggen?

'Als je naar de druppel zelf kijkt, die binnen een meter op de grond valt, dan moet je wel een heel klein zijn (op 70cm) om hem op te vangen in je neus. In het ergste geval, met hoesten en niezen, is in het ergste risico dat het op 50cm in je neus komt. De grotere druppel dan. Aerosolen kunnen over een langere afstand tot een risico leiden, maar het gaat ook om de dosis die je naar binnen krijgt. Dus als je aan het praten bent in een ruimte waar het wel vervliegt en niet blijft hangen, is de kans dat je het inademt op een meter afstand, ook al heel klein. Als het niet vervliegt, dan maakt het bijna niet uit of je op één meter staat of op drie meter: je kan het dan inademen.' 

Wat is vanuit dit standpunt je advies aan verpleeghuizen en ziekenhuizen op het gebied van afstand en ventilatie?

'Ik zou beginnen met het ventilatiesysteem op maximale verversing te zetten. Ze noemen dat de ventilatieVOUD. Dat wil zeggen: hoeveel keer per uur je de totale inhoud van de ruimte qua lucht ververst. De adviezen zijn om dat in te stellen op 9 keer.' 

Dus 9 keer de volledige ruimte verversen?

'Klopt. Ik zie ook wel 6 keer als getal, maar voor de zekerheid en als het lukt, zou ik de instelling op 9 keer zetten. De kosten nemen wel toe naar mate de temperatuur tussen binnen en buiten groter is. Je moet daarbij ook rekening houden met of je een warmtewiel in je ventilatiesysteem hebt zitten.' 

Een warmtewiel?

'Ja, een warmtewiel zorgt voor een optimale overdracht van energie tussen instromende en uitstromende lucht. Het probleem is alleen dat er een redelijk risico is dat je dan toch de virussen opnieuw circuleert. Daarnaast zou ik in het systeem nog “purifier” filters zetten, zodat je de kans op recirculatie minimaliseert.'

Is hier bewijs voor?

'Ja. Ik heb diverse e-mails van bestuurders over één of meerdere zorginstellingen gekregen. Zij deelden met mij dat ze me al heel vroeg hebben gevolgd op het punt ventilatie. Ze hadden onmiddellijk de ventilatiestrategie aangepast en in veel gevallen waren in deze instellingen nul corona-patiënten. Eén van de bestuurders had zes zorginstellingen. Andersom: je kan er bijna zeker van zijn dat als in een instelling vrijwel iedereen besmet is geraakt en een kwart tot een derde overleden is, dit is gebeurd door de ventilatie.' 

Wat gebeurt er dan in deze laatste instellingen?

'Waarschijnlijk komt in het ventilatiesysteem van deze instellingen te weinig verse lucht en/of ze hebben geen goede filtering, waardoor het virus rond geblazen wordt door het gebouw. Dit heeft tot gevolg dat zowel de cliënten als de medewerkers de hele dag die lucht zitten in te ademen. De meeste van deze personen hebben dus een gigantische “virale load”. Als je naar cijfers van andere landen op leeftijd kijkt, dan is het echt niet zo dat in het buitenland 30% van de hele oude mensen overlijdt. Als je in Maassluis 6 doden te betreuren hebt op 17 mensen, dan hebben die gewoon constant in de besmetting gezeten. En het personeel daar. Die 18 man heeft steeds met mondkapjes gewerkt, maar tijdens de pauzes niet. Toen hebben ze het waarschijnlijk ingeademd.'

En als je nu als medewerker niet zeker bent van een goed werkend ventilatie-systeem? 

'Dan kan je hem maar beter uitzetten en de ramen kruislings openzetten. En het beste advies is misschien nog wel: ga, waar mogelijk, zoveel mogelijk activiteiten in de zorg buiten doen. Wat je buiten kan doen, ga dat buiten doen. En ja, en op de plekken waar je je kwetsbaar voelt, een slecht geventileerde ruimte bijvoorbeeld, is een mondkapje toch verstandig. Ik heb zelf daarnaast een CO2-metertje gekocht. Ik wilde het gewoon ervaren. Elke minuut geeft dit metertje een datapunt en je kan het gewoon bij je dragen.'

Wat geeft deze Co2-meter aan dan?

'Hoeveel CO2 er in de lucht is.  Maar eigenlijk geeft het dus aan hoeveel frisse lucht er is. Want als er voldoende frisse lucht (een waarde is 400 à 450) is, heb je de optimale verversing. Als je met twee mensen bent en er is redelijk wat frisse lucht, dan is de waarde rond de 550. 900 is de eerste kritische grens en bij 1500 wordt het slecht. Ik zat bijvoorbeeld met iemand in mijn auto en ik lette even niet op; binnen vijf minuten stond de meter op 1500! Ik keek naar mijn airco en die stond op recirculatie. Op het moment dat ik de knop uitzette, stond de meter een minuut later weer op 600. Ook liep ik in een winkelcentrum, op een plek waar ze draaideuren hadden. Daar was de waarde 600 tot 700. Maar er was ook een doodlopende gang in dat winkelcentrum. Dan was het 2000. Het mooie is dat ik hem nu een tijdje heb en hem bijna niet meer nodig heb om in te kunnen schatten wat het niveau is. Het advies aan de zorg is dus om frequent te meten in de instelling. Als de meting boven een bepaald niveau is, moet je maatregelen nemen. Maatregelen om ervoor te zorgen dat er wél frisse lucht komt. Of in bepaalde ruimtes toch een mondkapje dragen.' 

Krijgen we een tweede golf?

'Ik denk het niet. Als je nu naar Spanje kijkt, is het aantal besmettingen sinds 1 juli weer exponentieel aan het groeien. Per 10 dagen verdubbelen de aantallen daar en we zitten nu alweer op 10 keer zoveel als begin juli. Echter blijft het aantal doden vrijwel gelijk. Dat lijkt erop te wijzen dat de besmette mensen minder ziek zijn. Dit kan komen doordat de virale load in de zomer geringer is, doordat we veel buiten leven. Ik heb ook een longarts gesproken en die zei dat de nieuwe coronapatiënten beduidend minder ziek zijn dan tijdens de eerste golf. Wat ook nog kan zijn, is het virus zich gemuteerd heeft in een minder gevaarlijke variant. Ik denk dat we daar de komende vier weken meer over te weten komen. Toch denk ik niet dat we in het najaar op de IC's op de aantallen komen van de eerste golf. En als we die richting op gaan, hebben we het met maatregelen gegarandeerd veel sneller onder controle. Het zou me echt verbazen als we in het najaar meer dan 250 tot 300 Corona-patiënten op de IC's hebben liggen.'

Volg mij op Facebook of Linkedin om niets te missen!