IC-verpleegkundige Hassan legt uit: zó zorg je voor patiënten uit een andere cultuur

Omgaan met de dood

Hassan: “Dé moslim-patiënt bestaat natuurlijk niet. Ieder mens is een individu met eigen behoeftes, angsten en overtuigingen. Maar, als de dood dichtbij komt, zijn er wel rituelen die voor alle moslims belangrijk zijn. Zoals het uitspreken van de ‘jahada’ (zeg: ‘shahada’), de geloofsbelijdenis, met het gezicht richting Mekka. Liefst zegt de stervende het zelf, maar als dat niet meer lukt, kan een naaste de woorden toefluisteren. Dan pas ben je klaar voor de reis naar het hiernamaals.”

Een slecht-nieuwsgesprek: waar gaat het mis?

“Als een patiënt of de partner geen Nederlands spreekt, overleggen zorgverleners te snel met de (minderjarige) kinderen. Of ze plukken iemand uit de gang die als tolk dienst mag doen. Maar dan gaan er drie dingen mis. Eén: je weet niet hoe de boodschap overgebracht wordt. Kinderen kunnen, bijvoorbeeld uit bescherming naar hun ouders toe, de boodschap verzachten en niet alles vertellen. Nog even los van het feit dat je je moet afvragen of je kinderen met zulk heftig nieuws mag belasten.”

Vertrouwelijke informatie

“Twee: je deelt medische, vertrouwelijke gegevens met iemand die geen zorgverlener is. En drie: je geeft de familie de ruimte voor een keuze. Vraag een moslim ‘Vindt u het goed als we de behandeling stoppen?’ dan zal het antwoord bijna altijd ‘nee’ zijn. Niemand anders dan Allah oordeelt daarover.”

Een slecht-nieuwsgesprek: hoe doe je het beter?

“Beter zou zijn als de arts een collega-zorgverlener die de taal spreekt, vraagt om te tolken. Dan weet je dat de boodschap correct overkomt. En vraag patiënten en/of naasten ook niet hoe zij erover denken om het einde te bespoedigen, maar deel respectvol mee dat uit medische overwegingen de behandeling hier eindigt. De boodschap dat alles is gedaan wat kan, zal worden geaccepteerd, omdat de Koran uitlegt dat de arts bepaalt wat er gebeurt.”

Tolkensysteem met collega’s

“Ziekenhuizen zouden meer gebruik moeten maken van hun eigen mensen. Bij het VUmc, waar ik ben opgeleid, hadden we een tolkensysteem met alle collega’s. Arabische, Turkse, Poolse, Chinese patiënten… Je had zo een collega gevonden die voor je kon tolken bij een moeilijk gesprek.”

De 3 stappen van Pinto

“Maar los van de taal kan je veel zelf doen. Wat heel goed werkt, zijn de drie stappen van Dr. David Pinto, een Joods-Marokkaanse schrijver: bewust worden – luisteren – erkennen. Wees je allereerst bewust van je eigen normen en waarden. De tweede stap is: luister! Luister actief, stel je open voor de ander. Vraag alles wat je niet begrijpt, zodat je niet iets gaat invullen, maar juist begrip toont. Want daarmee kom je vanzelf tot de derde stap: dat wat je gehoord hebt erkennen, zonder er zelf in mee te gaan. Gewoon, dat wat je hoort zonder oordeel accepteren. Met die kennis zal je handelen met respect voor de ander zijn. Dat gaat vanzelf.”