Het coronavaccin, en waarom het zo lang duurt voor dit er is

Hoe vaccin ontwikkeling werkt

Allereerst is het belangrijk om te begrijpen hoe het ontwikkelen van een vaccin, of eigenlijk de ontwikkeling van elk medicijn, werkt. Allereerst moet er worden gezocht naar een werkzame stof. Dit gebeurt in laboratoria, en bijvoorbeeld met proefdieronderzoek. Dit heet de preklinische fase. Je begrijpt dat hier al heel wat tijd in kan gaan zitten. Vervolgens moet het middel worden getest op mensen. In de wetenschap hebben we dit onderverdeeld in 4 fasen.

4 fasen wetenschappelijk onderzoek

In de eerste fase wordt het middel toegediend aan een klein aantal gezonde vrijwilligers. Dit is een spannende fase, want tot dan toe is de werking (en bijwerking) bij mensen dus nog niet bekend. Er wordt dan met name gekeken wat het middel met het lichaam doet, en wat de bijwerkingen zijn. Kortom: of het veilig is. Of het middel werkt wordt dan nog niet onderzocht. Pas als in deze fase het middel veilig genoeg blijkt, gaat het onderzoek door naar fase 2. In fase 2 wordt de werkzaamheid getest bij een klein groepje mensen met of zonder de aandoening, en wordt er gekeken naar of het ook werkt tegen de ziekte. Hierna gaat het fase 3 onderzoek van start, waarbij de bruikbaarheid en effectiviteit wordt getest bij een grote groep middelen, en wordt vergeleken met een placebo (nepmedicijn). Ook wordt de veiligheid op korte én lange termijn onderzocht. Deze fase kan dus best wel even duren. Als het medicijn, of in dit geval het vaccin, deze fase goed doorstaat mag het geregistreerd worden. Hierna start fase 4 onderzoek: hierin wordt het gebruik van het geneesmiddel geoptimaliseerd. 

En het Corona vaccin?

Momenteel zijn meerdere grote farmaceutische bedrijven bezig met de ontwikkeling van een vaccin, elk in hun eigen laboratoria en op hun eigen manier. Er zijn op het moment van deze blog 18 fase 1 studies, 12 fase 2 studies en 6 fase 3 studies bezig. Of het niet onhandig is dat al deze bedrijven niet gewoon samen werken? Nee. Via deze manier is er juist de mogelijkheid om te “wedden op meerdere paarden”. Ook kan hierdoor een situatie ontstaan waarbij niet één fabrikant een vaccin ontdekt, maar meerdere. En dit is nodig voor de uiteindelijke productie: één fabrikant kan de massaproductie die nodig gaat zijn nooit aan. Meerdere fabrikanten tegelijk kunnen dat wel. Bovendien is er zo uiteindelijk de kans dat er marktwerking ontstaat, al zullen we daar bij de huidige vraag en de schaarste in productie de komende periode nog geen voordeel aan ondervinden.

Wat lijkt hoopvol?

Er is veel hoopvol, met maar liefst 6 studies in fase 3. Maar, fase 3 gaat vaak nog best wel lang duren. Een van deze fase 3 onderzoeken komt vanuit de bekende universiteit van Oxford, die heeft samengespannen met een groot farmaceutisch bedrijf. Het mooie was dat deze groep onderzoekers ook onderzoek hadden gedaan naar de SARS epidemie. Deze werd veroorzaakt door een ander coronavirus. De aapjes die zij toentertijd hadden gebruikt in hun experimenten leefden nog, en konden worden ingezet voor het nieuwe vaccin. Zo had deze groep een grote voorsprong op de rest, en vervolgens goede resultaten in hun fase 1 en 2 studies. Spannende tijden in onderzoeksland!

Gaat een vaccin sowieso werken?

Helaas is er nog geen bewijs dat een vaccin sowieso immuniteit biedt tegen het virus op langer termijn. Of de antistoffen die proefpersonen aanmaken daadwerkelijk beschermen tegen het ziek worden is nog onduidelijk. En voor hoe lang die antistoffen in het lichaam blijven, en hoe lang het vaccin dan eventueel werkzaam zal zijn, ook. Als je bijvoorbeeld kijkt naar andere virussen zijn er een aantal waarbij je, na infectie of vaccinatie, levenslang immuun bent. Er zijn ook virussen waarbij na vaccinatie of infectie slechts korte immuniteit optreed. Een voorbeeld hiervan is het griepvirus, waarbij mensen jaarlijks weer een 'griepprik' kunnen halen. Ook kan het virus misschien nog muteren, waardoor een vaccin niet meer of minder werkzaam zou zijn.

Wie gaat het vaccin krijgen?

En als het vaccin er eenmaal is, wie krijgt hem dan? Waarschijnlijk is dit afhankelijk van de hoeveelheid die er geproduceerd kan worden en de prijs. Het zou niet abnormaal zijn wanneer risicogroepen eerst de mogelijkheid krijgen om gevaccineerd te worden, zoals ook bijvoorbeeld bij het griepvirus gebeurt. Ditzelfde geldt voor zorgverleners. Uiteindelijk is dit waarschijnlijk een politiek besluit. Nog eventjes wachten …

Over Dr. Heleen Lameijer

SEH-arts Dr. Heleen Lameijer van Make Science Work, begrijpt dat cursussen duur en tijdrovend zijn en richtte daarom een online academy op. Lekker vanuit huis je zorgkennis bijspijkeren dus. Blijf op de hoogte en volg haar Instagram-account!

Disclaimer: Deze blog is gebaseerd op beschikbare informatie en feiten ten tijde van schrijven. De informatie en data over corona wijzigt continu, het kan dus zijn dat er morgen een nieuw onderzoek uitkomt wat totaal andere inzichten geeft. Voor de meest actuele informatie zie rivm.nl