Euthanasie bij dementie - kan dat?

Dement worden is voor veel mensen een schrikbeeld. ‘Opgesloten’ zijn in een tehuis, je naasten niet meer herkennen, compleet de weg kwijt zijn. Niemand wil het en veel mensen denken er met een wilsverklaring voor euthanasie tussenuit te kunnen knijpen voordat het te erg wordt.

Niet genoeg

Barend Kooistra is 1e specialist ouderengeneeskunde en opleider bij Amaris Zorggroep. Hij maakt het regelmatig mee. Kooistra: ‘Partners of kinderen kunnen het dan niet meer aanzien en zeggen: ‘Ze heeft dit nooit gewild, dat staat toch op papier?’ Maar het is een misvatting dat een wilsverklaring genoeg is.’

Volle verstand

In een wilsverklaring leg je de wensen omtrent je levenseinde vast. Volgens Kooistra is het belangrijk om dat te doen in een stadium waarin je nog helder kunt denken en formuleren. ‘Een wettelijk geldige wilsverklaring is een duidelijk uitgesproken wens, consistent en bij je volle verstand opgeschreven’, zegt hij.

Blijf updaten

Hij vervolgt: ‘Schep een goed beeld van de omstandigheden waarin je niet meer zou willen leven. Zo’n document krijgt nog meer gewicht wanneer je het regelmatig update. Het probleem bij dementie is natuurlijk dat je op een gegeven moment niet goed meer kunt aangeven wat je wilt. Wilsonbekwaam noemen we dat. Zonder kraakheldere wilsverklaring is euthanasie bij dementie al helemaal niet mogelijk.’

Ondraaglijk lijden

In de wet zijn twee belangrijke zorgvuldigheidsvereisten vastgelegd. Ten eerste dus een consistente, herhaald geuite wens. Ten tweede moet er sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, vastgesteld door een arts. Dementie is zonder twijfel uitzichtloos, maar over de ondraaglijkheid ervan bestaat veel discussie. ‘We praten in zo’n fase zeker met de familie, zij kennen iemand goed’, vertelt Kooistra.

Hoge eisen

Kooistra: ‘Maar de familie is natuurlijk niet bevoegd om te besluiten wat ondraaglijk is. De wet bepaalt dat het lijden zorgvuldig getoetst wordt door een arts en besproken wordt met de patiënt zelf. Dat is maar goed ook, anders zou de beslissing bij de familie komen te liggen en de arts zich gedwongen voelen er uitvoering aan te geven. Het is onvermijdelijk dat het lijden door de familie anders wordt beleefd dan door de zorgverleners. Daarom stelt de wet zulke hoge eisen aan de beoordeling ervan. In de praktijk is het maar zelden mogelijk, hoe schrijnend de situatie ook is, de euthanasie uit te voeren, vanwege het niet kunnen voldoen aan de zorgvuldigheidseisen.’

Andere mening

Kooistra ziet ook hoe mensen soms van mening veranderen. ‘Als je jong bent kun je je niet voorstellen dat je in sommige situaties nog wilt leven, maar vaak leren mensen ermee omgaan en willen ze helemaal nog niet dood als je het vraagt’, legt hij uit.

Uitweg

Natuurlijk zijn er ook mensen die dat wel willen, maar niet aan de wettelijke eisen voldoen. Voor deze groep is er soms een uitweg. Kooistra: ‘We bespreken bij opname altijd of je in bepaalde situaties nog gereanimeerd of behandeld wil worden. Bij een zware longontsteking bijvoorbeeld. Staat in je dossier dat je dat niet meer wilt, dan stoppen we met behandelen en toedienen van voeding. We geven dan alleen nog medicijnen tegen ongemakken zoals benauwdheid, pijn en onrust. Zo kunnen sommige patiënten er zonder euthanasie toch wat eerder uit stappen.’

Week van de euthanasie

Van 9 t/m 16 februari 2019 is de Week van de Euthanasie, met dit jaar speciale aandacht voor euthanasie bij dementie. Meer informatie op www.nvve.nl, waar ook basisdocumenten te vinden zijn, zodat een wilsverklaring altijd aan de wettelijke eisen voldoet.