Afasie en muziek – als je het niet kunt zeggen, zing het dan

Stel je voor dat je opeens niet meer kunt praten of zeggen wat je wilt. Dat is enorm frustrerend en heeft een grote invloed op je dagelijkse leven en relaties. Ineke van der Meulen, klinisch linguïst bij Rijndam Revalidatie, weet hoe belangrijk het uitspreken van een paar woorden voor mensen met afasie kan zijn. Antwoorden of je koffie of thee wilt bijvoorbeeld. Je eigen naam weer uitspreken, of die van je poezen. Daarbij kan Melodic Intonation Therapy soms helpen.

Veel varianten van afasie

Ineke begint een behandeltraject door met taaltesten en observatie vast te leggen welke vorm van afasie iemand heeft. ‘Afasie ontstaat door een infarct of bloeding in de hersenen en komt in veel variaties voor’, legt Ineke uit. ‘Sommige afasiepatiënten kunnen helemaal niet praten, maar begrijpen prima wat je zegt. Anderen spreken vloeiend, maar wat ze zeggen is niet te begrijpen omdat hun zinnen vol zitten met niet-bestaande woorden of ‘lege’ taal, zoals ‘iets’ of ‘een ding’.’

Melodic Intonation Therapy

‘Bij mensen met afasie zien we iets opmerkelijks. Het zingen van een liedje of het opzeggen van een gebed gaat hen soms verbazingwekkend goed af. Als een automatisch proces.’ Melodic Intonation Therapy (MIT) is op deze observatie gebaseerd en blijkt bij één specifieke vorm van afasie goed te werken. In de eerste fase van de therapie leren ze om korte zinnen te zingen. Geleidelijk wordt overgegaan naar gewoon spreken. De therapie werd in de jaren ’70 ontwikkeld in Boston. Ineke speelde een belangrijke rol in het maken van een Nederlandse versie.

Hersenen trainen

Afasie ontstaat doordat een stukje hersenen is afgestorven, dat is voor altijd kapot. Maar omliggend weefsel, dat minder zuurstof heeft gekregen, kan mogelijk nog herstellen. Ineke: ‘Uit onderzoek weten we dat de resultaten beter zijn als je snel begint met therapie. Heel bijzonder is ook dat andere delen van de hersenen kunnen helpen bij het herstel. Net als op een tandem kunnen ze het trappen een beetje van elkaar overnemen.’

Therapie met geduld

Muziek zit in de rechterhersenhelft, taal en spraak vooral in de linker. MIT stimuleert de samenwerking tussen die twee. De therapeut zingt een korte zin en beweegt de hand van de patiënt mee op het ritme. Samen oefenen ze het zingen, dat later overgaat in spreken. Ineke: ‘Het is een intensieve therapie: dagelijks, soms wel maandenlang oefenen. Je hebt er veel geduld voor nodig, zeker als je maar blijft struikelen over hetzelfde zinnetje.’

Thuis oefenen

Helaas werkt de therapie niet voor iedereen. Het komt ook regelmatig voor dat iemand een zin wel kan uitspreken tijdens de oefeningen met de logopedist, maar dat het thuis toch niet lukt. ‘Soms kunnen ze het dan wel zingen’, vertelt Ineke, ‘maar je wilt natuurlijk niet zingend naar de kapper of de groenteboer.’ Daarom ontwikkelde ze met haar team een digitaal oefenprogramma met filmpjes van een mond die zinnen voorzingt. Zo kunnen mensen ook thuis oefenen.

Trots

Als de therapie uiteindelijk haar vruchten afwerpt, is niet alleen de cliënt, maar ook Ineke dolblij. ‘Laatst haalde ik een patiënte op voor haar tweede sessie’, zegt Ineke. ‘Goedemorgen, zei ze stralend! Mijn dag kon niet meer stuk.’

In beeld

Dit filmpje laat goed zien wat Melodic Intonation Therapy inhoudt. Zorgprofessionals kunnen meer informatie vinden op de website van Rijndam.